„Rooms-katholieke eliteschool is ingestort systeem”
De rooms-katholieke elitescholen zoals het gymnasium en het kleinseminarie waren in de vorige eeuw de kweekvijver van het katholicisme. Later speelden ze de jongens en meisjes daarvan vaak een rol in de ontzuiling Nederland.
In de ogen van hun opleiders waren de leerlingen „dragers van belofte” of „de katholieke bloem der natie.” Zaterdag kwamen ze als oud-leerlingen bij elkaar op een symposium in Nijmegen, waar ze goudgerande herinneringen en schaduwkanten van hun opleiding uitwisselden.De reünie vormde de start van de tentoonstelling ”Bidden, spelen en studeren”. De expositie over het rooms-katholieke schoolleven tussen 1920 en 1970 is tot eind juni te zien in Museum de Stratemakerstoren in Nijmegen.
Afgebrokkeld
Tussen 1945 en 1970 werden op rooms-katholieke gymnasia en lycea onder leiding van paters en zusters mensen zoals Hans van Mierlo, Ruud Lubbers, Karla Peijs en Eric Jurgens opgeleid. Van Mierlo schudde de religieuze bagage van zich af. Lubbers bleef zijn afkomst trouw en groeide uit tot voorman van de christendemocraten.
Voerde aanvankelijk de rooms-katholiciteit als collectief van kerk en gemeenschap de boventoon, van lieverlee kreeg rooms-katholiciteit meer betekenis in termen van individuele geloofsovertuiging en levenshouding. Het patroon dat meisjes moesten uitgroeien tot ontwikkelde, bescheiden vrouwen en jongens tot priester, arts, notaris, politicus, zakenman of leraar die voor de rooms-katholieke zaak stonden, werd doorbroken.
Prof. dr. Bob de Graaff, hoogleraar terrorisme en contraterrorisme, heeft zich nooit enthousiast laten maken voor die opvoedende kant van het geloof, vertelde hij. Weliswaar was de catechismus het belangrijkste boek dat hij op school moest aanschaffen, „maar het katholicisme is voor mij het meest afgebrokkeld door hijgerige godsdienstleraren.” Hij gaf ook niet hoog op van „gefrustreerde paters die graag hadden gedaan wat ze hadden willen doen.” Hij gelooft niet meer in het „onoprechte systeem” dat hij heeft zien instorten.
Emeritus hoogleraar staatsrecht en oud-lid van de Eerste en de Tweede Kamer prof. dr. Eric Jurgens ziet zijn opleiding bij de jezuïeten als het inhalen van de achterstand op de rooms-katholieke elite. Inmiddels noemt hij zich vrijzinnig katholiek. Volgens hem is er te weinig ruimte voor kritische geluiden binnen het rooms-katholicisme.
Sjablooninterpretatie
Leo Fijen, hoofd godsdienst en cultuur van de KRO, heeft het gezin waarin hij opgroeide van meer vormende waarde ervaren dan het gymnasium Paulinum te Driehuis. Van misbruik door paters op het internaat heeft hij nooit gehoord. „Wel waren er vaak paters die aandacht gaven aan de individuele mens.”
Volgens hoogleraar geschiedenis aan de Radboud Universiteit prof. dr. Marit Monteiro moet er van de verhalen over seksueel misbruik op internaten geen sjablooninterpretaties worden gemaakt. Dat vindt ook historica dr. Marjet Derks. „Hun herinneringen aan geestelijk en lichamelijk misbruik of intimidatie hebben nooit mogen bestaan”, zei dr. Derks. „Gelukkig zijn er ook positieve herinneringen.”
