„Misbruik moest aan het licht komen”
Dr. Joos van Vugt, historicus van het kloosterleven, dacht altijd dat het wel meeviel met het seksueel misbruik in rooms-katholieke instellingen. Tussen de paters zaten hooguit een paar „rotte appels.” Maar na alle misbruikschandalen in het buitenland is hij daar niet meer zo zeker van. „Het kon eigenlijk niet uitblijven in Nederland.”
Tijdens een openbaar college aan de Radboud Universiteit in Nijmegen vergeleek Van Vugt het seksueel misbruik binnen de Rooms-Katholieke Kerk donderdag met een doos van Pandora. Hoeveel nieuwe rampen er nog uit zullen komen, weet niemand.Het begon allemaal in de Verenigde Staten, waar de laatste decennia tientallen gevallen van seksueel misbruik aan het licht kwamen. Veel wijdverbreider en structureler dan was aangenomen, aldus Van Vugt. „Het opvallende aan deze schandalen was niet alleen het misbruik zelf, maar ook dat de bisschoppen die in de doofpot stopten. Slachtoffers kregen geld aangeboden om hun mond te houden en daders werden overgeplaatst of kregen therapie. Maar daar los je het misbruik niet mee op. Dat heeft bij de buitenwacht veel kwaad bloed gezet.”
Er is volgens Van Vugt „geen enkele reden” om te veronderstellen dat seksueel misbruik niet voorkomt binnen kloosters, congregaties en internaten in Nederland. Uit archieven blijkt dat deze instellingen er vroeger ook al mee te maken hadden. Er vonden zedenprocessen plaats en de daders kregen soms gevangenisstraf. „Broeder P. veroordeeld voor ontucht”, meldden de regionale kranten dan.
Van Vugt: „Rooms-katholieke instellingen voelden zich vaak aangevallen door de buitenwacht, die sterk op misstappen let. Daarom kozen ze voor het isolement. Moeilijkheden werden intern opgelost. Als seksueel misbruik bekend zou worden, dan zou dit veel schade aanrichten. Je ziet dan ook dat er steeds strengere regels komen om misbruik te voorkomen.”
Van Vugt verwijt de Rooms-Katholieke Kerk dat haar aandacht doorgaans eerst uitging naar de congregaties en niet naar de slachtoffers. „Geen nazorg, geen sympathie, geen excuses. Dat gebrek aan gevoeligheid zag je overigens in de hele samenleving. Tot de jaren zestig was de algemene opinie dat het slachtoffer ook een beetje schuld had. En als de dader maar gestraft werd, was het goed.”
Volgens Van Vugt heeft de kerk inmiddels haar lesje geleerd: ze is meevoelender geworden. „Slachtoffers van seksueel misbruik zijn ook het meest gebaat bij erkenning, niet bij geld.”
De Nijmeegse historicus denkt dat de gevolgen van het seksueel misbruik voor de wereldwijde Rooms-Katholieke Kerk beperkt zullen blijven. „Wat wij hier heel belangrijk vinden, dringt in Afrika nauwelijks door.”
