Gereformeerde panorama’s
De Bijbelverklaring van Patrick, Polus en Wels is al meer dan 250 jaar oud, maar voorgangers zijn vandaag de dag nog altijd te spreken over de inhoud ervan. Eind vorig jaar verscheen het commentaar op het Oude Testament. „Dit naslagwerk houdt mij scherp in de gereformeerde en puriteinse theologie.”
De reeks commentaren van Patrick, Polus en Wels, ook wel kortweg aangeduid als PPW, ziet er op de schappen stevig uit: twaalf vuistdikke boeken op een rij, keurig gebonden in donkerblauw leer. De inhoud is zo mogelijk nog steviger: de serie beslaat in totaal 8000 pagina’s theologie, afkomstig uit het werk van bekende en minder bekende godgeleerden uit de Engelse kerkgeschiedenis.Wie een deel opslaat, schrikt even terug: alles is in oude druk geschreven, de letters zijn klein, soms wel erg klein en de schrijfwijze is oud-Nederlands. Maar lezers die zich daardoor niet uit het veld laten slaan, zijn het ongemak snel vergeten en kunnen avond na avond genieten van de exegetische panorama’s waarop godsmannen zoals Thomas Gataker en Robert Lowth hun lezers trakteren.
„Ze bieden geestelijke perspectieven”, aldus een predikant die de commentarenreeks regelmatig ter hand neemt. Een collega-voorganger: „Ik gebruik deze verklaring voor mijn preken. Ze zijn gericht op een goede exegese, niet allereerst op meditatie en toepassing. Dat vind ik een plus.”
De PPW kwam in Nederland voor het eerst in de jaren veertig van de achttiende eeuw op de markt. Het eerste deel van het Oude Testament verscheen in 1740, het twaalfde en laatste in 1749. De samensteller, die anoniem wilde blijven, werkte de gehele Bijbel door en voegde bij elk vers de commentaren toe die hij had opgedoken in de werken van allerlei Engelse theologen.
De serie is vernoemd naar de drie die in de eerste delen veelvuldig worden geciteerd: Simon Patrick (1626-1707), Matthew Poole (1624-1679), Eduward Wells (1667-1726). Hun namen worden ook wel als Patrick, Polus en Wels weergegeven. Van de drie is Patrick misschien wel de bekendste: hij was een gunsteling van koning-stadhouder Willem III. Polus vluchtte na een aanslag vanwege zijn antiroomse geschriften naar Nederland.
Wie de serie aanschaft, heeft „een rijke schat in huis”, zegt een predikant. Gemeenteleden kunnen er hun voordeel zeker mee doen, mits zij bereid zijn, aldus een ander, „er echt voor te gaan zitten.”
De samensteller van de PPW maakte geen gebruik van Matthew Henry’s commentaar. Bewust niet, zo blijkt uit zijn voorrede in de uitgave van 1740. Hij heeft waardering voor Henry’s werk, maar vindt het commentaar meer meditatief dan verklarend van aard en niet tot, om zijn woorden te gebruiken, „volkomene verzadinge van zynen weetlust.”
Verklaring van het Oude Testament, deel 1 t/m 12, Patrick, Polus en Wels;uitg. De Groot Goudriaan, Kampen, 2009; ISBN 978 90 886 5082 6; ong. 8000 blz.; € 649,-.
