Vanwege de ophef spraken president Abdullah Gül en premier Recep Tayyip Erdogan donderdag met de legerleider, generaal Ilker Basbug. Na afloop zei Gül dat Turkije zijn problemen in overeenstemming met de grondwet moet oplossen. Erdogan hield het erop dat het „een heel goed gesprek" was geweest. De verklaring moet de spanningen in het land helpen bezweren.Maandag waren 49 hoge (ex–)officieren aangehouden voor ondervraging. Ze zouden in 2003 een plan hebben beraamd om de Turkse samenleving te ontwrichten, genaamd Operatie Balyoz (Mokerhamer). De deelnemers aan het complot zouden onder meer bomaanslagen op moskeeën hebben willen plegen en de spanning met buurland en aartsvijand Griekenland hebben willen opvoeren. Volgens de berichten wilden de militairen de gecreëerde onrust aangrijpen voor een staatsgreep, die orde en gezag moest herstellen. Daarbij zou de regerende AKP (Partij voor Rechtvaardigheid en Ontwikkeling) worden afgezet.

Het leger wijst alle aantijgingen van de hand. Militairen noemen het coupplan een fictief scenario voor een militaire oefening. Sommige leden van de oppositie stellen dat het gaat om lasterpraat uit de koker van de regering, die de eens oppermachtige strijdkrachten buitenspel zou willen zetten.

Volgens critici wil de AKP, de partij van president Gül en premier Erdogan, de islam een te grote rol geven in de Turkse politiek. Daarmee zou de partij ingaan tegen de seculiere republiek die de ’vader des vaderlands’ Mustafa Kemal Atatürk in 1923 heeft gesticht.

In Turkije geldt het leger als de bewaker van die staatsorde. Sinds de Tweede Wereldoorlog heeft het leger vier burgerregeringen opzij gezet, voor het laatst in 1997. „Veel militairen denken nog steeds dat ze Turkije met een coup hun wil kunnen opleggen. Maar Turkije democratiseert en ook het leger moet moderniseren en macht inleveren. Daar verzetten ze zich tegen", zegt Sedat Laciner, academicus en directeur van de denktank USAK.

Op de achtergrond speelt een machtsstrijd tussen politiek en leger. Om Turkije de Europese Unie binnen te loodsen, hervormt premier Erdogan het staatsbestel. Daardoor wordt de machtspositie van de militairen ondermijnd. Generaal Basbug speelt een dubbelrol. Hij steunt het onderzoek naar de mogelijke coup, maar hij vindt ook dat civiele rechters geen militairen zouden moeten berechten. Dat maakt Basbug in de ogen van Laciner ongeschikt om het leger te moderniseren: „Hij wil wel democratie, maar zonder er een prijs voor te betalen".

In Turkije zijn de afgelopen jaren meer coupplannen naar buiten gekomen. Honderden mensen staan voor de rechter omdat ze lid zouden zijn van een duistere ultrarechtse organisatie, Ergenekon genaamd. Die zou met gewelddaden de regering hebben willen destabiliseren om een militaire staatsgreep uit te lokken. Ook bij dat complot zouden hoge officieren betrokken zijn geweest.