Wassen, verven en lijmen met eieren
Nederlanders aten vorig jaar per persoon ruim 180 eieren. Niet alleen als spiegelei of boerenomelet. Ook in mayonaise en cake zit ei. Eieren zijn echter niet louter geschikt om te eten, maar ook om haren mee te wassen, het huis te schilderen en te lijmen.
Eieren dienen als grondstof voor een grote variatie aan producten. De meeste daarvan zijn etenswaren, zoals aardappelkroketten, advocaat, sandwichspread, saucijzenbroodjes, paneermeel, pudding, Russisch brood en negerzoenen.
Behalve als voedingsstof dienen eieren ook als ingrediënten voor keeltabletten, shampoo, verf en lijm. Zelfs bij de productie van vaccins gebruiken laboranten eibestanddelen.
De eieren die gebruikt worden voor technische non-foodtoepassingen zijn vaak te oud om te eten, of het betreft eieren die niet zijn uitgekomen tijdens het broeden of bij de slacht van kippen uit de ingewanden zijn gehaald. In de vogelpestgebieden liggen nu veel eieren opgeslagen die binnenkort te lang zijn bewaard om nog te kunnen eten. Boeren hoeven niet al die consumptie-eieren weg te gooien. Veel ervan zijn nog bruikbaar voor gebruik buiten de levensmiddelensfeer.
De eiverwerkende industrie koopt eieren bij pakstations en rechtstreeks van de pluimveehouder. Bij aankomst breken de bedrijven de eieren machinaal. Het eiwit en de dooier stromen gescheiden door pijpen naar roestvrijstalen opslagvaten. Naar behoefte van de afnemers worden de bestanddelen gedroogd, ingedikt, of ingevroren.
De fabrikanten ontsmetten de kipproducten direct na aankomst. Daarna pasteuriseren ze de gescheiden bestanddelen om eventueel aanwezige schadelijke bacteriën, zoals de salmonellabacterie, te doden. Laboranten onderzoeken de eiproducten vervolgens voortdurend op eventueel nog aanwezige ziektebronnen.
De Nederlandse Industrie van Eiprodukten (NIVE) in Nunspeet is een van de bedrijven die eieren verwerken tot industriële grondstof voor voedingsmiddelen. „Per week breken we 10 miljoen eieren”, zegt productmanager B. Klawer. „Eieren die bij ons binnenkomen, mogen niet ouder zijn dan twee weken. Hoe ouder een ei, hoe minder sterk het vlies rond de dooier. De kans dat we het eiwit en de dooier kunnen scheiden, wordt dan kleiner.”
NIVE verwerkt de eibestanddelen meestal tot poeder. „Dat heeft een aantal voordelen”, legt Klawer uit. „Eipoeder is twee jaar houdbaar en neemt niet veel ruimte in beslag.
Ons bedrijf levert ook vloeibare dooier aan een shampoofabrikant”, vervolgt Klawer. Deze grondstof dient ervoor de shampoo glans en kleur te geven.
Eiwit is zeer geschikt om verf te laten glanzen. Eigeel daarentegen is een van de grondstoffen voor het zogenoemde tempera, een oude soort verf. De fabrikant vermengt tijdens de productie de dooier met pigment en zo ontstaat de verf.
Een schilderij van tempera is gemakkelijk te herkennen. Zoals een ei door koken hard wordt, zo droogt temperaverf op onder invloed van licht. De verf droogt snel, waardoor er precieze, heldere vormen ontstaan. Daarnaast oogt de verf fluweelachtig.
De toepassing van ei als verfbindmiddel vond vooral plaats in de Middeleeuwen.
Het gebruik van eibestanddelen in de lijmindustrie dateert ook van lang geleden. Fabrikant Bison gebruikt het niet. „Wij maken synthetische lijmen”, zegt technisch adviseur J. Duivendijk. „Natuurlijmen, waaronder lijm met ei, zitten niet in ons assortiment. Restaurateurs gebruiken dat soort lijm nog wel voor het opknappen van antieke meubelen. Die zijn vaak zonder syntethische lijm in elkaar gezet.”