Van de 16.500 kiesgerechtigden stemde 64,3 procent in met een voorstel van de prins voor een nieuwe grondwet. De opkomst was met 87,7 procent hoog. Het aantal tegenstemmers, 35,7 procent, was lager dan verwacht. Veel mensen waren bang dat Hans-Adam bij verlies naar Oostenrijk zou verhuizen, zoals hij tijdens de campagne had aangekondigd, en dat het dan afgelopen zou zijn met de economische bloei van het kleine, tussen Zwitserland en Oostenrijk ingeklemde belastingparadijs, dat 33.000 inwoners en aanmerkelijk meer postbusfirma’s heeft.

„Het is een zeer, zeer aangenaam resultaat”, zei een ontspannen prins gisteren op een persconferentie. „Het heeft onze verwachtingen overtroffen.” De 58-jarige Hans-Adam heeft nu naar eigen zeggen zijn „laatste grote taak” volbracht en is van plan zich geleidelijk terug te trekken en plaats te maken voor zijn zoon Alois.

Aan het referendum ging een grimmige campagne vooraf. Oppositieleider en oud-premier Mario Frick vond een rottende varkenskop en -staart voor de ingang van zijn kantoor. Een andere criticus van het koninklijk huis kreeg een opengesneden kattenlijk toegestuurd. Mensen die in ingezonden brieven in een van de twee kranten van Liechtenstein hun zorg uitten, kregen dode bloemen of dreigbrieven toegestuurd.

Er zijn geen aanwijzingen dat de prins bij de pogingen tot intimidatie betrokken was, maar hij heeft ook weinig gedaan om de gemoederen tot bedaren te brengen. Integendeel. Vorige maand vergeleek hij zijn tegenstanders in een toespraak tot het parlement met verraders uit de Tweede Wereldoorlog. Na het referendum zouden zij opnieuw moeten integreren, aldus de prins.

In het café waar de oppositie zich zondag na de nederlaag verzamelde, was de sfeer somber. „We hebben van onszelf een internationale risee gemaakt”, zei oppositieleider Frick. „In Afrika zijn mensen bereid te sterven voor democratie en wij hier doen er vrijwillig afstand van omdat de mensen bang zijn dat de prins anders in Oostenrijk gaat wonen.”

Over de precieze macht van de prins bestaat sinds begin jaren ’90 discussie. Volgens de grondwet van 1921 had Hans-Adam al meer macht dan welke andere Europese vorst ook. Zo had hij het laatste woord bij alle nieuwe wetten en kon hij vervroegde verkiezingen uitschrijven.

Dat de grondwetswijzigingen neerkomen op „een serieuze stap achteruit” voor de democratie in Liechtenstein, zoals een commissie van de Raad van Europa onlangs concludeerde, vindt Hans-Adam onzin. Hij wijst erop dat Liechtenstein nog steeds een directe democratie is en dat 1500 handtekeningen genoeg zijn om een referendum te laten plaatsvinden over afschaffing van de monarchie. „De democratie die wij hier hebben kent in de wereld haar gelijke niet.”