Gesprekken over leven en sterven
Cultureel antropologe Annemarie van der Meer heeft een levensvraag: Wat is toch de zin van het leven? Om daar achter te komen, interviewt zij 25 mensen. Een uiteindelijk antwoord op haar vraag vindt Van der Meer (1973) niet. „Ik accepteer dat het leven een mysterie is, maar blijf zoeken naar de zin en ik probeer niet te lijden onder de gedachte aan de dood. Die keer dat ik leef, wil ik overal achter staan.”
Van der Meer, beleidsmedewerker bij de Nederlandse Vereniging van Vrijgevestigde Psychologen & Psychotherapeuten, publiceerde in 2008 ”Ongekend verlies”. Onderwerp daarvan is haar miskraam en hoe daarmee om te gaan. ”Het eindige leven” is daarop in zekere zin een vervolg. In 25 interviews met bekende en minder bekende Nederlanders probeert de schrijfster een antwoord te vinden op de vraag: „Waar hecht ik wezenlijke waarde aan in mijn leven?” Dit doet zij door te vragen naar wat de geïnterviewden belangrijk vinden. Ook vraagt zij hoe mensen denken over de dood, of zij gecremeerd of begraven willen worden en wat hun wensen zijn ten aanzien van hun uitvaart.In de bundel komen heel verschillende visies naar voren. Van mensen die niet geloven in een leven na de dood, zoals D66-politicus Pechtold en de bekende bioloog Midas Dekkers. Laatstgenoemde meent: „Het kan niet zo zijn dat het bewustzijn doorgaat als de hersenen niet meer actief zijn”. Beeldend kunstenaar Ans Markus is niet gelovig, maar wel zeer aangesproken door sommige Bijbelse gedachten. „Mensen kunnen soms zo naar zijn voor elkaar. Ik hoop dat ik de zeven hoofdzonden treffend kan schilderen en het tot nadenken zal stemmen.”
Maar ook mensen die op basis van een godsdienstige overtuiging geloven in een leven na de dood doen hun verhaal. De islamitische Fatima Elatik bijvoorbeeld. Over de hemel zegt zij: „In de hemel is het stil en vinden zielen eindeloze rust. Al het wereldse en materialistische is weg. Wel weet je nog dat je op aarde hebt geleefd en wat je daar gedaan hebt.”
Het interview met de rooms-katholieke priester Antoine Bodar lijkt op een catechisatieles. De christen-natuurkundige Cees Dekker is persoonlijker. „Een van mijn dochters is stervende geweest. Dat was heel schokkend (…) Ik voelde toen heel sterk de kracht van mijn geloof, de hoop en troost die het weten van een leven na dit leven meebrengt.”
Aangrijpend is het interview met de Vlaamse schrijfster Kristien Hemmerechts. Zij verloor twee zoontjes. „Ik was achtentwintig jaar en ik vond het zo onrechtvaardig en ondraaglijk dat ik nog een heel leven voor me had.”
De interviews behelzen persoonlijke verhalen over existentiële thema’s. Dat is de kracht van dit boek. Door de combinatie van toegankelijkheid en diepgang leent het zich goed voor bespreking op een kring. Het geeft verder een goede indruk van de wijze waarop er in onze samenleving wordt gedacht over levensvragen. Ten slotte confronteert het de lezer met de eigen levensvragen. Zoals: „Denk je wel eens aan je eigen sterfelijkheid?”
Het eindige leven. Bekende Nederlanders en Vlamingen over het leven, zingeving en de dood, Annemarie van der Meer;
uitg. Sirene, Amsterdam, 2009; ISBN 978 90 5831 495 6; 251 blz.; € 16,95.
