De opdracht en gedachte om mensen in nood of minderbedeelden te helpen is van alle tijden en levensbeschouwingen. Maar gedachten omzetten in daden vraagt om organisatie. Organisaties die uitvoeren, zoals voedselbanken, het Rode Kruis en de Hartstichting. Organisaties die financieren, zoals het Oranje Fonds of het VSBfonds. En, sterk in opkomst, organisaties die de betrokkenheid van het bedrijfsleven faciliteren, zoals de Fortis Foundation, of die de betrokkenheid van mensen faciliteren, zoals de tv-actie voor Haïti.Al deze initiatieven geven vorm aan filantropie. De weliswaar stevige, maar stille filantropische traditie in Nederland is aan het veranderen. Allerlei soorten acties maken filantropie steeds openbaarder. Dat is ook van belang in het kader van strategische filantropie.

Filantropie wordt strategisch wanneer een organisatie voor een goed doel zich bewust wordt van de volgende vragen: In de eerste plaats: Hoe zorg ik ervoor dat de instroom van geld, tijd en middelen niet opdroogt? En in de tweede plaats: Hoe zorg ik ervoor dat de door mij uitgekozen en ontwikkelde projecten maximale impact hebben voor mijn doelstelling?

Deze vragen lijken een open deur, maar zijn in de praktijk best lastig te beantwoorden. Denk bijvoorbeeld aan een voedselbank. De eerste uitdaging is voldoende burgers te overtuigen om tijd, geld en voedsel te geven. Maar als de organisatie daar succesvol in is, ontstaan nieuwe uitdagingen. Zo is niet al het gedoneerde voedsel bruikbaar. Bestuur en management moeten dit uitleggen, zodat de gulle gever de volgende keer passender voedsel geeft en niet gefrustreerd afhaakt. Maar ook een succesvolle fondsenwerving, zoals een tv-actie, kan nadelige effecten hebben, want dan denken donateurs wellicht dat je nu dus hun geld niet meer nodig hebt.

De tweede uitdaging is ervoor te zorgen dat de voedselbank maximale impact heeft op de grootste problemen. Daarvoor moet de instelling zeker stellen dat het voedsel bij de juiste mensen terechtkomt. Wederom een moeilijke opdracht voor bestuur en management.

Het is een bekend dilemma: geef je als voedselbank eten aan iemand die rokend binnenkomt met twee honden aan de lijn? En als je dat doet, hoe verantwoord je dat aan de donateurs die maximale impact willen? Maar nog fundamenteler, houd je door voedselverstrekking misschien armoede en afhankelijkheid juist in stand?

Gulle gaven

Helaas leidt goede projectuitvoering niet zo simpel naar fondsenwerving als bij een bedrijf. In een bedrijf genereren de activiteiten zelf een overschot waarmee de organisatie verder kan. In de filantropische sector ontbreekt dit. De organisatie blijft afhankelijk van gulle gaven.

Het strategisch besturen en managen van filantropische organisaties is niet eenvoudig. Het vraagt om geïnspireerde, moedige en gedreven mensen die professioneel, of ook als vrijwilliger, aan de slag gaan. Het gaat om governance (hoe zorgen we dat de doelgroep en de geldverstrekkers invloed kunnen hebben op onze organisatie?), accountability (hoe leggen we onze keuzes uit?) en transparantie (hoe zorgen we ervoor dat belanghebbenden relevante informatie over ons kunnen krijgen?).

Besturen zijn de verbindende schakel tussen deze verschillende uitdagingen. Zij moeten het verhaal van de organisatie kunnen vertellen en uitdragen.

De auteur is bijzonder hoogleraar strategische filantropie bij het Erasmus Centre for Strategic Philantropy aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Dit artikel is gebaseerd op zijn vrijdag gehouden oratie.