Niet schaatsen op de Gouwzee, het ijs is onbetrouwbaar, roepen waarschuwingsborden langs de weg al vóór Monnickendam. Maar in Nederland werkt zo’n waarschuwing natuurlijk averechts. Al direct langs de dijk van de Gouwzee staan tientallen auto’s schots en scheef in de berm geparkeerd. Even klauteren en dan is er vanaf de kruin van de dijk een adembenemend zicht op een poollandschap dat tot de horizon reikt.Onbetrouwbaar is het ijs. Het zal waar zijn. Maar schaatslustigen trekken, kromgebogen, in lange slierten richting de einder.

Het afgelopen weekend vielen hier gewonden omdat er wakken en scheuren in het ijs zitten. Verraderlijke gaten onder een dun laagje ijs. Experts voorspellen zelfs dat het ijs op de Gouwzee binnen niet al te lange tijd zal scheuren. En je zou dan maar net een paar kilometer van de wal zijn. Om over mogelijk snel opkomende mist nog maar niet te spreken.

Kruiend ijs

Iets verder is er de dijk naar het vroegere eiland Marken. Links de Gouwzee en rechts het Markermeer. En zo druk als het op de Gouwzee is, zo stil is het op het dichtgevroren Markermeer. Een waterig februarizonnetje doet de besneeuwde ijsvlakte stralen. Blauwe lucht, witte sneeuw. Aan de kant al wat op elkaar geschoven ijsschotsen. Resultaat van een dooidag. Want zo gauw als de temperatuur flink boven nul komt en er ook nog wat wind staat, gaat het ijs werken. Kruien, heet dat voor kenners.

Heel in de verte is in dit witte poollandschap de vuurtoren van Marken te zien. Het Paard van Marken, heet de toren uit 1839 in de volksmond. Dat komt door z’n karakteristieke vorm: een 16 meter hoge toren met eraan vastgebouwd een woonhuis. Met enige fantasie is er de vorm van een paard in te ontdekken.

De auto moet geparkeerd worden, want bij de vuurtoren kun je alleen lopend of per fiets komen. In Marken zijn ze niet zo gesteld op gemotoriseerd verkeer. Maar de wandeltocht naar het oostelijkste puntje van het eiland is meer dan alleen een goede training voor de beenspieren. Een beetje reisbureau zou dit verkopen als ”een ervaring”. En een ervaring is het. Hoe stil kan het in een land met zo veel inwoners op zo’n klein lapje grond nog zijn? Heel, héél stil.

Overal ijs. Zover het oog reikt. Het landschap is verstard. Alsof een film plotseling is stilgezet. Geen golven, geen boten. Hier en daar is er een donkere streep in de ijsvlakte. Een wak, een scheur. Water. Dat maakt het zo verraderlijk. Omdat het wel een poolgebied lijkt, maar niet is.

Vermaning

Bij de vuurtoren heeft de vuurtorenwachter het weren van het toestromende publiek opgegeven. Het hek naar het terrein om de toren staat uitnodigend open. Wel zijn er waarschuwingen niet op het ijs te lopen. Maar hou dat maar eens tegen. Hier, iets uit de kust achter de vuurtoren, is namelijk het epicentrum van het kruiend ijs, dat hoog ligt opgestapeld. Daar móéten foto’s genomen worden en dan moet je wel even een paar stappen op het ijs zetten.

Als de vuurtorenwachter het ziet, volgt een strenge vermaning. „Ja, ja, snel een plaatje schieten. Maar als je onder het ijs schiet, dan hebben we grote problemen”, meldt hij bars. Om er direct achteraan te mompelen: „Die problemen hebben we hier trouwens toch al.”

Even blijft het publiek op de kant. Maar als de torenwachter weer achter het huis verdwijnt, wordt het ijs snel weer betreden voor een plaatje. Hoe vaak heb je in dit kikkerland de kans om dit tafereel op de gevoelige plaat vast te leggen?

De lucht betrekt, de zon verschuilt zich achter grijze wolkenflarden. De sfeer vergrimt en het voelt direct kouder. De ijsvlakte oogt nog killer dan daarnet. De natuur is mooi, maar blijft in z’n extremen ten diepste ongenadig voor een mens.