Eens in de paar maanden keert het thema terug: de kosten van het Koninklijk Huis. Eind januari was het weer zover. ”Nederlandse monarchie duurste van Europa” kopten veel dagbladen, waaronder ook deze krant.De berichten waren gebaseerd op gedegen onderzoek van prof. dr. Herman Matthijs van de Vrije Universiteit Brussel. De hoogleraar vergeleek in een studie de kosten van acht vorstenhuizen in West-Europa: Spanje, Noorwegen, Nederland, het Verenigd Koninkrijk, België, Denemarken, Zweden en Luxemburg.

Een „moeilijke vergelijking”, stelt prof. Matthijs. De begrotingen van de acht monarchieën zijn allemaal anders ingedeeld: onderhoudskosten van paleizen, de beveiliging en particuliere kunstcollecties zijn soms wel en soms niet opgenomen. Zo meldt de begroting voor het Nederlandse Koninklijk Huis een 39 miljoen euro, maar daar komt voor de beveiliging, de gebouwen en het vervoer nog zo’n 70 miljoen bij.

Matthijs geeft koningin Beatrix en koningin Elizabeth van Groot-Brittannië een compliment. De begrotingen over de huishoudingen van de twee vorstinnen zijn de helderste van de acht. „Alleen Nederland en het Verenigd Koninkrijk hebben een transparant systeem om te weten wat de totale kosten zijn van de leden van de koninklijke familie.” Matthijs benadrukt later nogmaals dat hij alleen van deze twee landen een redelijk beeld heeft van de kosten. Bij de andere zes landen blijft hij met veel onduidelijkheid zitten.

Het komt mede door de Britse en de Nederlandse openheid dat uitgerekend deze twee koningshuizen bovenaan eindigden als duurste monarchieën, zegt Matthijs. Door de openheid laten de begrotingen van deze twee landen „een veel groter bedrag als totale kost van de monarchie” zien.

Uiteindelijk heeft Matthijs de acht toch op een rij gezet. Dat leidde tot het volgende overzicht: in het Verenigd Koninkrijk is 46,4 miljoen euro per jaar gereserveerd voor de koningin en haar huis; in Nederland 39,6 miljoen; Noorwegen 28 miljoen; België 13,7 miljoen; Denemarken 12,5; Zweden 12,1 miljoen; Spanje 8,8 miljoen; en in Luxemburg 8,7 miljoen.

Matthijs plaatst in zijn conclusies de nodige kanttekeningen bij de cijfers. Zo kennen Zweden en Spanje geen fiscale uitzonderingen voor de leden van het koninklijk huis, terwijl België, Noorwegen en Nederland dat wel kennen. In Denemarken gaat de regering daar nog verder in. De Britse koninklijke familie heeft ook vrijstellingen, maar maakt daar op vrijwillige basis niet altijd gebruik van.

Een ander verschil betreft het meerekenen van de beveiligingskosten. In Spanje –waar het inkomen van de koning relatief laag is– zijn bijvoorbeeld de kosten voor bescherming tegen de nog altijd dreigende afscheidingsbeweging ETA groot.

Nederland springt er positief uit gezien het kleine aantal Oranjes dat een ‘salaris’ uit de staatskas krijgt, concludeert Matthijs. Het gaat alleen om de koningin, prins Willem-Alexander en prinses Máxima en een eventuele afgetreden koning of koningin. Dat schept helderheid.

Eén ding heeft Matthijs niet meegenomen in zijn berekening: de kosten per inwoner. Royaltykenner Hans Jacobs van de GPD deed dat wel en kwam tot een heel andere rangorde, waarbij Nederland in de middenmoot zit en Groot-Brittannië zelfs onderaan eindigt: Monaco 545 euro per inwoner per jaar; Luxemburg 18,25 euro; Noorwegen 5,96; Nederland 2,43; Denemarken 2,33; Zweden 1,34; België 1,29; Groot-Brittannië 0,79 en Spanje 0,19 euro. Het is maar net hoe je rekent.

Koningin Beatrix en haar huis kunnen zich ondertussen niet verdedigen. Premier Balkenende is verantwoordelijk en de ‘woordvoerder’.

Ondertussen is bekend dat de koningin een strakke boekhouding hanteert. Elke cent in dit huis is te verantwoorden, zei een van haar familieleden vorig jaar.

Tegenover kosten staan als het goed is opbrengsten. Ook daarover spreekt het onderzoek van Matthijs niet. Ze zijn er zeker, al zijn ze niet direct in euro’s uit te drukken. De opbrengsten zijn eigenlijk alleen te omschrijven. Wat levert het op dat de koningin de samenbindende persoon is voor de Nederlandse samenleving? Wat levert het op dat de ervaren koningin de premier en ministers voorziet van adviezen? Wat levert het op dat de koningin Nederland internationaal op de kaart zet? Wat levert het op dat …? Veel. Een Rotterdamse hoogleraar rekende een paar jaar geleden uit dat de monarchie Nederland al miljarden heeft opgeleverd aan orders en andere inkomsten. Dat zijn andere cijfers.

Klik hier voor de volledige studie van prof. dr. H. Matthijs.