De toonaangevende Amsterdamse AEX-index begon dit jaar nog op een niveau van 320 punten. Tien weken later staat de beurs zo’n negentig punten lager, een verlies van ruim 28 procent. De verkopers hebben de overhand. De onzekerheid op de beurs kwam duidelijk naar voren toen het boekhoudschandaal bij Ahold twee weken geleden bekend werd. In enkele dagen tijd raakte het aandeel niet minder dan 65 procent van zijn waarde kwijt.

Beleggers voelen zich niet lekker. De dreiging van een oorlog in Irak en het uitblijven van een economische opleving versterkt de onzekerheid. Daar komt bij dat verschillende bedrijven de dividenduitkering op hun aandelen schrappen of verminderen. Juist nu die winstuitkering weer belangrijk werd, haalden bedrijven als Hagemeyer, Ballast Nedam, Numico en Ahold er een streep door. Voor beleggers betekent dat een nieuwe tik.

Tot de sterke dalers van de laatste weken behoren de zogenaamde financials, de banken en verzekeraars. Zo verloor Aegon de afgelopen tien dagen maar liefst 31 procent van zijn waarde, ING 25,5 procent en Fortis 24,2 procent. Deze fondsen wegen zwaar mee in de beursindex. De AEX verloor in dezelfde tijd dan ook 14,7 procent.

„Er bestaat zorg bij beleggers over de verhouding tussen eigen vermogen en schulden bij de verzekeraars”, zegt D. van der Zande, hoofdanalist bij Effectenbank Stroeve. Hij ziet dit als een van de belangrijkste oorzaken voor de sterke beursdalingen van de laatste weken. „De verzekeraars beleggen de door hen ontvangen premies in aandelen en obligaties. Dat vermogen is nodig om aan verzekeringsclaims en pensioenverplichtingen te kunnen voldoen. Als de effectenportefeuille minder waard wordt, dan komt de waardedaling ten laste van het eigen vermogen.”

Volgens de Stroeve-analist is het bij de verzekeringsbedrijven spannend. Toch denkt Van der Zande niet dat er direct gevaar bestaat dat een van de grote verzekeringsconcerns omvalt. Het eigen vermogen is nog groot genoeg om de klappen op te vangen. „Daar heb ik nog niet zoveel zorgen over”, zegt hij. „Maar áls er één onderuitgaat, dan zijn de risico’s voor de anderen levensgroot.”

De beleggers zijn angstig. De twijfels namen door het onverwachte boekhouddrama bij Ahold sterk toe. Bovendien hangt de dreiging van een oorlog in Irak als een donkere wolk boven de financiële markten. Met de verwachting dat er een ’opluchtingsrally’ komt als de bommen vallen, is Van der Zande voorzichtig. „Ik zet er een vraagteken bij, helemaal als de gevechten maanden gaan duren.”

De analisten van Stroeve verwachten voor de komende weken weinig goeds. „Als de beurs door de 230-puntengrens zakt, gaat de index richting de 200 punten.” Voor over enkele maanden stelt de effectenbank het koersdoel op 350 punten. Maar de koersen blijven erg grillig.

Met de Nederlandse economie gaat het helemaal niet slecht, meent collega B. Burger van Stroeve. „We moeten de beursellende niet te snel doorvertalen naar de economie. Oké, we hebben al anderhalf jaar stagnatie, maar de consumentenbestedingen groeien nog steeds. De werkloosheid neemt snel toe, maar is beduidend kleiner dan tijdens de vorige recessie in 1993.”

Burger put ook moed uit het feit dat er in de Verenigde Staten al enig economisch herstel is. Hij verwacht dat er in de tweede helft van 2003 een voorzichtige opleving van de economie komt dankzij een groei van de export. Als echte analist blijft hij licht zien aan het einde van de donkere tunnel.

Er bestaat een kleine kans dat het economisch herstel later in het jaar niet doorgaat, denkt analist D. Muusers van Friesland Bank Securities. „Als bijvoorbeeld de oorlog in Irak langer duurt en de olieprijs omhoogschiet naar 60 euro per vat, dan blijken de winstverwachtingen van bedrijven te hoog te zijn en zakt de AEX-index mogelijk onder de 200 punten.”

De particuliere beleggers hebben op het moment een afwachtende houding. Maar blijven de beleggers wegvluchten? Muusers vindt het moeilijk om iets zinnigs over de hele korte termijn te zeggen. Het kan alle kanten opgaan. „Het keerpunt is altijd onvoorspelbaar en pas achteraf duidelijk te zien.”