Paniek op het vliegveld van Diyarbakir. Een bus met journalisten stopt vlak voor de lanceerinstallatie van de Patriot-raketten. Terwijl die dingen nota bene op scherp staan. Normaal wordt een veilige afstand van 120 meter in acht genomen.

Als de perslui even later ook nog om het apparaat heen zwerven is de boot helemaal aan. Luitenant-kolonel Erik Abma, commandant van het Nederlandse detachement, handelt snel. Met één telefoontje staan de Patriots ’op veilig’. Er kan niets gebeuren, stelt Abma, lichtelijk wit weggetrokken. „Bij een lancering komt er aan de voorkant een raket uit, maar ook aan de achterkant moet je niet zijn. De kracht die daar vrijkomt blaast gemakkelijk een personenauto weg.”

Dit is Turkije, zoveel is duidelijk. Om op de vliegbasis te komen wordt het geduld zeer op de proef gesteld, eenmaal binnen lijkt het de Turken niks meer te interesseren. Sterker nog, twee oefenende F-16 ’s van de Turkse luchtmacht scheren pal over de hoofden van het gezelschap en vuren met hun 20-millimeter-boordkanonnen. „Dit is in Nederland ondenkbaar”, gromt een luchtmachtofficier.

Begin deze maand is de Groep Geleide Wapens van de luchtmacht -thuisbasis De Peel in Noord-Limburg- neergestreken in Zuidoost-Turkije. Officieel om met hun Patriots de steden en vliegvelden Diyarbakir en Batman te beschermen. Officieus om de Amerikanen een paraplu te bieden tegen inkomende Scuds.

Dat de Turkse regering daar even een stokje voor stak, nou ja. Binnen een week is er een nieuwe regering en dan zijn de 60.000 Amerikanen er snel, voorspelt S. Gossers, de Nederlandse ambassadeur in Turkije. „Als ze tenminste nog willen.”

Het bedje voor de Amerikanen is letterlijk gespreid. Op de basis in Batman is een terrein van ettelijke voetbalvelden geëgaliseerd en voorzien van een steenlaag. Volgende week verkassen de Nederlanders, die nu nog in een modderig bivak zitten. „Wij gaan naar tent-village”, zegt kapitein Ellen Scholten. „De Amerikanen komen in tent-city.” Er is ruimte voor 8000 Amerikaanse militairen.

Van dreigende raketten uit het zuiden -op amper 200 kilometer ligt Irak- is op deze dinsdagmiddag absoluut enkele sprake. Lunchende soldaten zitten buiten in de zon, anderen doen een spelletje. Buiten de hekken loopt een kudde schapen. De mannen en vrouwen mogen niet van het kamp af en alcohol is streng verboden. „We hebben alleen Amstel malt”, verzucht Scholten.

Midden op de basis in Batman staat de commandocentrale van de Patriots. In de container, die bij een aanval luchtdicht wordt verpakt, is het radarbeeld van de omgeving te zien. „Al dagen hetzelfde”, zegt soldaat Van Empel. „Ik zit uren te turen naar het scherm, maar er gebeurt niets. Vorige week hadden we voor het laatst een vliegtuig.”

Dat de stabiele situatie zomaar om kan slaan, daarvan is iedereen zich bewust. Zeker commandant Abma. Eén oog in de lucht en één op CNN, de internationale nieuwszender. Hij heeft 64 Patriot-raketten „ready to fire.” Knap als daar een Scud- of al-Hussein-raket van Saddam doorheen komt.

Alles gaat goed, concludeert staatssecretaris Van der Knaap van Defensie na een rondgang over de bases in Batman en Diyarbakir. „We weten dat het nu voor het echie is.” Volgens Van der Knaap hebben „de jongens en de meisjes” enorm veel geoefend in aanvallen met chemische en biologische wapens. Dat ze risico’s lopen is duidelijk. „Dit is niet de padvinderij.”

Adjudant André van Hugten wil best even zijn gasmasker laten zien. Een zwart masker met twee enorme ogen. „Sluit je gezicht helemaal af.” Sommige mannen moesten hun baard afscheren, bij anderen werd het kapsel aangepast. „Binnen negen seconden moet iedereen het masker op hebben.” Wapen, helm en gasmasker wordt altijd, zoals in militair jargon heet, op de man gedragen.

Wordt een aanval ingeschat dan moeten alle 360 militairen een gaspak aan. Netjes in camouflagekleuren. Er zijn vier stadia. Zero, dan gebeurt er niets. Laag: gaspak binnen handbereik. Middel: Gaspak losjes aan. Hoog: gaspak gesloten aan. „Dan verwachten we een aanval op korte termijn.”

Militairen in het veld worden door middel van een sirene gewaarschuwd. Volgens Van Hugten kan „het grootste deel van het personeel” een aanval overleven. Tenminste: een chemische aanval. „Biologisch is veel moeilijker. Dat spul komt sluipenderwijs in de vorm van virussen en ziektekiemen en zal pas over een tijdje z’n werk doen. We controleren dan ook iedere aardappel die hier binnenkomt.”

De Turkse overheid wilde gisteren met het bezoek van der Knaap absoluut geen risico lopen. Hij kreeg een gewapende escorte, het verkeer werd opgehouden en langs de 100 kilometer lange route van Diyarbakir naar Batman stonden soldaten met het geweer in de aanslag.

Volgens ambassadeur Gossers zijn de Turken blij met de Nederlandse Patriots. „Ik word spontaan bedankt. Dat is zeer ongebruikelijk in diplomatieke kringen. Maar zeg nou zelf: wij waren na de Tweede Wereldoorlog toch ook blij met het Zweedse wittebrood?”