Het voorval verstoorde het plechtige karakter van de bijeenkomst in de Ridderzaal in Den Haag niet. De Jordaanse prins Zeid, die de bijeenkomst leidde, stelde zijn vraag alsnog. Voor de voorstanders van het Internationaal Strafhof (ICC) was het gisteren feest in Den Haag. „De oorlog is vandaag verloren, de vrede gewonnen”, zei directeur William Pace van de Coalitie voor het ICC na afloop. De tegenstanders, vooral belichaamd door de huidige Amerikaanse regering, lieten zich niet zien.

De Amerikaanse ambassadeur was gisteren wel uitgenodigd voor de beëdiging van de rechters in de Ridderzaal, maar kwam niet opdagen. De Amerikanen hebben in de voorfase van het ICC actief meegedaan aan het schetsen van het Statuut van Rome, dat de grondslag van het strafhof vormt. Maar president Clinton heeft dit statuut nooit aan het parlement voor ratificatie willen voorleggen en president Bush trok zijn handen er zelfs helemaal van af.

Mogelijk dat de Amerikanen dachten dat de discussie over het strafhof vorig jaar al was gestreden. Maar terwijl de strijd in New York in de Veiligheidsraad in volle hevigheid woedt, kon het niet anders dan dat de Amerikaanse opstelling de inauguratie van het strafhof toch overvleugelde.

Het Internationaal Strafhof is opgericht om grote oorlogsmisdaden te berechten. Misdrijven die „zo berekenend en zo stuitend zijn dat de beschaving ze niet kan tolereren”, zei prins Zeid, onder verwijzing naar de het Neurenberg-tribunaal na de Tweede Wereldoorlog.

De Amerikaanse regering is echter bang dat het Internationaal Strafhof een speelbal wordt van anti-Amerikaanse politieke sentimenten en eist daarom onschendbaarheid voor haar onderdanen. De regering-Bush is met 24 landen overeengekomen dat Amerikaanse burgers niet aan ’Den Haag’ worden uitgeleverd.

De nieuw benoemde ICC-president Phillippe Kirsch wilde dinsdag niet zeggen of het strafhof zich ooit zal buigen over de wettigheid van deze overeenkomsten. „Ik kan niet speculeren over wat het hof zal gaan doen.” Toch achten mensenrechtendeskundigen het waarschijnlijk dat het ICC in een toekomstige zaak zal oordelen dat deze onderlinge overeenkomsten van de Amerikaanse regering de werking van het internationaal recht blokkeren.

De Amerikaanse aanklager bij het Neurenberg-tribunaal, dat vlak na de Tweede Wereldoorlog Duitse oorlogsmisdadigers berechtte, Benjamin Ferencz, was gisteren ook aanwezig bij de beëdiging van de ICC-rechters. Hij wuifde echter alle bezwaren van de Amerikaanse regering weg. „De VS zeggen dat er geen controle op de aanklager is en dat deze kan doen wat hij wil. Maar er is geen enkele openbare aanklager ter wereld die zo beperkt is in zijn optreden.”

Ferencz noemde de oprichting van het strafhof een „stap vooruit” voor het internationaal recht. „In Neurenberg is de misdaad tegen de menselijkheid voor het eerst erkend als een vergrijp dat moet worden gestraft. Ik heb toen 22 SS’ers aangeklaagd, die allemaal zijn gestraft en van wie er dertien de doodstraf hebben gekregen”, aldus Ferencz, die gisteren zijn 83e verjaardag vierde.

Het Internationaal Strafhof is opgericht om de grootste van de misdadigers te berechten. Toch kreeg gisteren geen terrorist de kans om ook maar in de buurt van de rechters te komen. Alle bezoekers moesten vooraf hun tassen en jassen achterlaten om ze door een explosievenspeurhond van de politie te laten besnuffelen.

De bijeenkomst in Den Haag had verder een sterk symbolisch karakter. De kandidaat-rechters zaten aanvankelijk evenals alle bezoekers langs de muur, maar zetelden na de beëdiging achter een brede tafel tegenover het publiek. De rechters waren -net als die van het Joegoslavië-en het Rwanda-tribunaal- niet omhangen met felgekleurde toga’s uit de Angelsaksische traditie. Het recht waarop het ICC is gebaseerd, komt echter wel vooral uit die traditie.

In de kwestie Irak wordt de Nederlandse premier Balkenende verweten veel te sterk aan de Amerikaanse kant te hangen. Gisteren koos hij er echter voor dat niet te doen en zich aan te sluiten bij het succeskamp.

Balkenende verwees naar de 16e-eeuwse Nederlander Hugo de Groot (1583-1645) die zich sterk heeft gemaakt voor internationale gerechtigheid en stabiliteit. „Vandaag bewegen we ons een stapje dichter naar dat ideaal”, aldus de Nederlandse premier. „Het Internationaal Strafhof voegt een essentieel element toe aan het internationale rechterlijke systeem.”

Balkenende noemde het pasgeboren ICC een „jonge zwaan”, die nog moet groeien voordat het zijn vleugels kan uitslaan. Hugo de Groots laatste woorden waren: „Ik heb veel ondernomen, maar niets bereikt”, zo haalde de demissionaire premier aan. „Vandaag kunnen we zeggen dat ze iets hebben bereikt waarvan Grotius alleen maar kon dromen: een internationaal strafhof als deel van een internationale rechtsorde. En dat brengt ons een grote stap dichter bij internationale gerechtigheid.”