Bedrog is van alle tijden. Het gebeurt in het groot en in het klein. Dat we zo gemakkelijk de grofste leugen slikken komt inderdaad doordat we die leugen maar al te graag geloven. Vermeervervalser Han van Meegeren kon in 1937 –omgerekend naar hedendaagse valuta– een slordige 2,8 miljoen euro vangen voor een nepschilderij waarop de Emmaüsgangers waren afgebeeld. Dat vooraanstaande kunstkenners van die tijd er intuinden, kwam doordat zij zo ontzettend graag wílden dat er nog eens een verloren gewaande Vermeer zou opduiken. De affaire was een beetje vergelijkbaar met de vondst van de zogenoemde Piltdownschedelin Engeland in 1912, de langgezochte ontbrekende schakel tussen aap en mens. Die bleek ook vervalst.Hoe komt het toch dat mensen zich gemakkelijk laten beetnemen? Achteraf gezien is Van Meegerens Vermeer een tamelijk slecht schilderij en achteraf kan een leek zien dat de bij Piltdown gevonden schedel amateuristisch in elkaar is geflanst uit verschillende onderdelen. De wens om te zien wat we willen zien maakt blind.

Meestal speelt hebzucht een doorslaggevende rol als we ons met open ogen laten bedriegen. En handige ondernemers spelen in op deze oermenselijke karaktertrek. Goedgelovige mensen worden bestookt met brieven en e-mails waarin staat dat ze een prijs hebben gewonnen en dat ze alleen nog maar iets moeten kopen of ergens lid van moeten worden. Of ze krijgen te horen dat ze een aanzienlijke erfenis van een vergeten oom in Verweggistan kunnen incasseren als ze een luttel bedrag aan administratiekosten overmaken. Kennelijk zijn er nog altijd naïevelingen die dit voor zoete koek slikken, want de acties gaan maar door.

Laatst kwam ik weer (ongevraagd) zo’n irritante en weinig intelligente reclame op internet tegen. „Daar zie je de prijzen die je kunt winnen”, zegt een virtuele dame met een decolleté en ze wijst naar een breedbeeldtelevisie en naar een zwarte gettoblaster. „Tenminste, als je het antwoord weet op deze vraag. Klik snel op het juiste antwoord.” En de vraag luidt: „Aurea is een merknaam van?” Er zijn twee antwoorden mogelijk: Philips of Apple. De antwoorden lichten uitnodigend op. Aurea, nooit van gehoord. Maar wat staat er duidelijk leesbaar op de te winnen televisie? Philips Aurea!

Als je het toch bestaat om Apple te kiezen, krijg je van de dame de kans om het „nog één keertje” te proberen. Met succes: „Jaa, dat was helemaal goed. Nu wordt het spannend, want als je deze vraag goed beantwoord (zonder t), ga je naar de finale!”

„Philips is gevestigd in… België of Nederland.” Fout? ”Hè jammer. Nou, je mag het nog één keertje proberen.” Goed? „Gefeliciteerd! Je zit in de finale. Vul hiernaast je mobiel (zonder e) nummer in en klik op verzend.” Geen wonder dat Philips de leus ”Sense and simplicity” in het vaandel voert…

Het wordt tijd dat de weldenkende consument eens een daad gaat stellen en op dit soort bedriegerijen met gepaste munt reageert. Zo moeilijk kan dat niet zijn. Neem die oer-Hollandse zegeltjesacties die supermarkten, tankstations en andere bedrijven geregeld op touw zetten. Niet zelden zijn op de spaarkaarten al een paar zegels afgedrukt. Cadeautje van de zaak, zogezegd. Welnu, knip een grote hoeveelheid van deze voorbedrukte zegels uit en plak er spaarkaarten mee vol. Tel uit je winst.

De mensheid wil bedrogen worden. Maar of ondernemers koekjes van eigen deeg lusten?

Reageren aan scribent? beeldenstorm@refdag.nl