Nu het vrijwel vaststaat dat een oorlog tegen Irak niet zal worden gesteund door de Veiligheidsraad, nadert voor het CDA het moment waarop het hierover een standpunt zal moeten innemen. PvdA-leider Bos zei gisteravond te hopen dat Balkenende zo’n oorlog niet zal steunen. „Balkenende is een slag anders dan minister De Hoop Scheffer van Buitenlandse Zaken. Hij is gematigder en heeft gezegd dat hij geen ’alleingang’ van de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk wil”, zei Bos tijdens een spreekbeurt in Groningen.

De Hoop Scheffer liet vrijdag weten dat als een nieuwe laatste Irak-resolutie in de Veiligheidsraad zou worden afgestemd, ons land een „soevereine zelfstandige afweging zal maken.” Hij hield de mogelijkheid open dat Nederland dan alsnog steun verleent aan een zelfstandig militair ingrijpen van de VS en Engeland. Voor Bos is dat niet aanvaardbaar.

Bos kan zich wel vinden in het standpunt van het kabinet dat de wapeninspecteurs nog een laatste kans moet worden geboden. Hij vindt een tijdslimiet van tien dagen, zoals CDA en VVD bepleiten, echter te kort. Bos denkt aan een week of drie.

Balkenende zei maandagavond tijdens een partijbijeenkomst in Breda in een reactie geen behoefte te hebben „om te praten in termen van breekpunten.” Hij vindt de diverse signalen over de kwestie Irak „niet verstandig.”

De kabinetsformatie kan volgens Bos overigens heel moeizaam worden als CDA en PvdA geen meerderheid halen in de Eerste Kamer. De senaat wordt in mei door de nieuwe leden van de Provinciale Staten gekozen.

Eerste-Kamervoorzitter Braks zei maandag in NRC dat de formatie gewoon door moet gaan, ook al zouden de onderhandelende partijen wellicht niet op een meerderheid in de senaat kunnen rekenen. De verkiezingsuitslag voor de Tweede Kamer en de tijd die is geïnvesteerd in de formatie, hebben „iets verplichtends in zich”, aldus Braks. De CDA’er is een van de adviseurs van de Koningin tijdens formaties.

PvdA-leider Bos heeft het idee gelanceerd de voordracht van een eurocommissaris „uit de achterkamertjes” te halen. Hij wil gelijktijdig met de verkiezingen voor het Europees Parlement een referendum houden over de Nederlandse eurocommissaris. Het kabinet draagt vervolgens de kandidaat met de meeste stemmen voor in Brussel.

Volgend jaar komt er een nieuwe Europese Commissie. Dan speelt dus de opvolging van de Nederlandse eurocommissaris Bolkestein (VVD). Bos stelt nadrukkelijk dat de PvdA de post niet zal claimen. „Alhoewel we redenen hebben om te vinden dat het tijd wordt voor een PvdA’er.” Bos benadrukt dat het vooral moet gaan om „een goede aansprekende kandidaat” en minder om de politieke kleur.

Bos liet in Groningen verder weten dat hij vooralsnog vasthoudt aan het beperken van de hypotheekrenteaftrek voor de hoogste inkomens. Het CDA heeft het plan bij herhaling onbespreekbaar genoemd.