Recent dreigde het kabinet uit te glijden over het Irakrapport. De premier beet zich vast in zijn gelijk. Hij hield er onvoldoende rekening mee dat hij nu leider was van een andere regeringscoalitie dan in 2003. Er waren verhitte debatten nodig om tot de conclusie te komen dat men, met de kennis van nu, tot een ander standpunt kwam over de volkenrechtelijke basis van de Irakoorlog dan destijds. Een formulering die ook van tevoren bedacht had kunnen worden.Volgens de commissie-Davids was de oorlog tegen Saddam Hussein in strijd met het volkenrecht. Aan een dergelijke illegale oorlog heeft Nederland dan wel geen militaire, maar toch wel politieke steun verleend. Foei toch! Ministers die illegaal bezig zijn! Moeten die eigenlijk niet voor de rechter komen?

Maar waarop is dat volkenrecht gebaseerd? Afgedacht van het recht op zelfverdediging dat iedere staat toekomt, geldt dat militaire acties volkenrechtelijk alleen toelaatbaar zijn wanneer de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties ermee instemt. Dat betekent dus dat landen als China en Rusland, vanwege hun vetorecht in die Veiligheidsraad, een beslissende stem hebben als het gaat om de vraag of een militaire actie volkenrechtelijk juist is of niet.

Als we ons dat realiseren, verliest het begrip volkenrecht heel wat van zijn verheven aureool. We moeten het gerechtigheidsgehalte van het volkenrecht niet te hoog aanslaan. In internationale verhoudingen bepaalt machtspolitiek veel en veel meer wat recht is, dan normen van rechtvaardigheid en billijkheid.

Nu was dat vroeger niet anders. En de Veiligheidsraad heeft zeker zijn nut als brandblusser bij internationale conflicten. Maar de ethische dimensie van het volkenrecht is in tal van situaties ver te zoeken. Dat geldt bijvoorbeeld ook ten aanzien van Israël. Wat in strijd is met het internationaal recht, is nog niet per se verkeerd. Maar door het in volkenrechtelijke termen te formuleren, geeft men aan bepaalde standpunten een moreel gezag dat ze in feite niet hebben. Daar moet je wel doorheen kijken.

Politiek was het voor Balkenende geen begaanbare route geweest om zich te beroepen op de kloof die er kan zijn tussen wat in de internationale politiek noodzakelijk en ook gerechtvaardigd is en wat volkenrechtelijk correct is. Dan had hij de PvdA nog meer tegen de haren in gestreken. In de commissie-Davids was er maar één lid dat die kant uit ging.

Zo zijn er veel meer voorbeelden te geven hoe je met een bepaald begrippenapparaat de toon kunt zetten in een discussie. De Middelburgse Roosevelt Academy presenteerde eind vorig jaar een onderzoeksrapport over de opstelling van de orthodox-protestanten in de moderne maatschappij. Op zich heel relevant en interessant.

Een van de dimensies van het onderzoeksraamwerk betrof de tegenstelling tussen hen die aan de oude opvattingen willen vasthouden en hen die verschuiven in de richting van hetgeen in de maatschappij gangbaar is. Onmiskenbaar een zinvolle indeling.

Maar door de eerstgenoemde positie aan te duiden met de term verstarring, kregen degenen die die positie innamen meteen een negatief imago toebedeeld. Want star is nu eenmaal een begrip met een negatieve gevoelswaarde. Mijn woordenboek legt een relatie met bekrompen.

Zo’n negatief gekleurde aanduiding moet je niet willen accepteren. Dat is een kwestie van taalstrategie. Het is ook veel correcter om die tegenstelling uit te drukken met termen als vasthouden en veranderen of anders met persistentie en assimilatie.

De auteur is oud-hoofdredacteur van het Reformatorisch Dagblad. Reageren aan scribent? gedachtegoed@refdag.nl