Russisch Karelië: Terug in de tijd
Wie denkt dat alleen nog in musea te zien is hoe mensen aan het begin van de vorige eeuw leefden, heeft het mis. Steek bij Fins Lapland de grens over naar Russisch Karelië, en maak het van dichtbij mee.
Een bijzondere tijd om Russisch Karelië te bezoeken, is de winter. In die tijd is het onderscheid tussen land en water vanwege de dikke laag sneeuw compleet verdwenen. Zelfs de hemel kleurt wit en omdat dit gebied dicht bij de poolcirkel ligt, gaat de zon in de wintermaanden al vroeg onder. Dat betekent vroeg opstaan voor een dag vol activiteiten. En warme kleding dragen, want het vriest er soms meer dan 25 graden.Steeds meer bezoekers van Fins Lapland raken nieuwsgierig naar buurland Rusland. Omdat sinds 1991, na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie, de grens ook open is voor andere nationaliteiten dan alleen Finnen, worden er diverse dagexcursies naar Russisch Karelië georganiseerd.
Het is de regio waar nog overal de schimmen van het oude Sovjettijdperk zichtbaar zijn; veel inwoners waren lange tijd compleet afgesloten van de rest van de wereld. Het contrast tussen West en Oost valt nog steeds op wanneer de toerist per sneeuwscooter de grens oversteekt. De oude voertuigen op de Russische wegen steken schril af tegen de luxe sneeuwscooters waarmee toeristen over de goed begaanbare bospaden rijden. Als de motoren van de sneeuwscooters zwijgen, heerst er totale stilte.
De ultieme ervaring is een ontmoeting tussen twee compleet verschillende werelden tijdens een bezoek aan de inwoners van een authentiek Karelisch dorp. De verzameling houten huizen is gevestigd aan een meer, waar de bevolking dagelijks verse vis vangt.
De Russische Mari en haar echtgenoot Topi wonen in een van de houten poppenhuisjes. Net als veel andere dorpjes is ook dit dorp bijna geheel verlaten, omdat veel jonge gezinnen vanwege het gebrek aan faciliteiten naar de stad verhuizen.
Mari en Topi zijn, op een ander echtpaar na, de enige bewoners van het dorp. „Onze vijf kinderen zijn ook naar een andere plek getrokken”, vertelt de 73-jarige Topi. Mari schenkt de bezoekers, die allemaal een plekje hebben gevonden in de kleine woonkamer, een warme kop thee in.
Koud heeft het echtpaar het niet. De haard, die tevens als kookplaat dient, brandt de hele dag. „We hebben een onbezorgd leven”, zegt Topi. „Vroeger voorzagen we zelf in ons levensonderhoud door sap uit bomen te verkopen. Nu vullen we onze dag met vissen, brood bakken en manden of visnetten vlechten.”
Het is maar de vraag hoe lang deze kleine nederzetting kan blijven bestaan. Zowel dit echtpaar als hun buren zijn op leeftijd en de kans dat er nieuwe bewoners zullen komen is vrijwel nihil.
Een stuk verderop aan het meer van Pääjärvi ligt het luxe vakantiehuis dat toebehoort aan de burgemeester van Moskou. Het vakantiepark waarin de woning ligt en waar houten bungalows staan, wordt als de burgemeester er niet is verhuurd aan toeristen. Zijn woning midden in het natuurpark van Pääjärvi bevat luxe saunafaciliteiten en geniet een adembenemend uitzicht op het grote meer van Pääjärvi.
Alleen al de manier waarop ’s winters het meer wordt overgestoken, is bijzonder. Dat gaat namelijk per hovercraft. In de buurt van het kleine bungalowpark bevindt zich het plaatsje Nishka, waar sinds kort ook een geasfalteerde weg naartoe loopt. Helaas is deze weg slecht onderhouden, waardoor de bewoners van Nishka maar lastig zaken kunnen doen met handelaars van buiten het dorp. Financiële hulp uit Moskou blijft uit: het dorp zou te ver weg liggen van de politieke haard in Moskou en lijkt daarom vergeten.
Vreemd, gezien het feit dat de burgemeester van Moskou hier toch regelmatig komt. Misschien wíl hij de armoede simpelweg niet zien. Het heeft wat weg van de tsaren die eeuwen geleden de bevolking opdracht gaven vrolijke decors te plaatsen om de armoedige situatie daarachter niet te hoeven aanschouwen.
www.lapland.nl; www.voigt-travel.nl
Russisch Karelië was ooit Fins Karelië
Hoewel Karelië nu een aantrekkelijke toeristische bestemming is, was het gebied lange tijd het decor van geweld. Tot de Tweede Wereldoorlog behoorde het grootste gedeelte van Karelië toe aan Finland. Hieraan kwam een einde toen Stalin in 1939 Karelië binnenviel.
Tijdens deze zogenaamde winteroorlog vluchtten duizenden bewoners naar Finland. Onder hen Topi en Mari (zie hoofdverhaal).
Een jaar later moest Finland Karelië afstaan aan Rusland. Nadat in 1991 de grenzen tussen Fins en Russisch Karelië weer geopend zijn, werd Russisch Karelië uitgeroepen tot de Russische Republiek Karelië.
De beste plek om vanuit Finland de grens naar Rusland over te steken, is vanaf Kuusamo, een Fins dorp op drie kwartier afstand van de Russische grens. Reisorganisaties als Voigt Travel kunnen ervoor zorgen dat alle papieren in orde zijn. Houd er wel rekening mee dat de controles van de Russische grensbewaking streng zijn en vrij lang duren.