De wens tot meer duurzaamheid leeft breed in de Nederlandse samenleving. Boeren en tuinders willen daaraan meewerken. Tegelijk neemt de economische druk op agrarische bedrijven toe, wat het steeds lastiger maakt om tegemoet te komen aan de maatschappelijke wens tot meer duurzaamheid in de landbouw.Agrarische producten bereiken de consument via de keten van boer en tuinder naar supermarkt. Tegenover een zeer groot aantal aanbieders (boeren en tuinders) in deze keten staat een beperkt aantal verwerkers en een zeer beperkt aantal inkoopcombinaties van supermarkten. De marges voor supermarkten zijn goed en de prijs die de consument in de winkel betaalt, is relatief laag. De marges voor verwerkende bedrijven zijn ook gunstig, zeker in vergelijking met de prijs die boeren en tuinders als primaire producent beuren voor hun producten.

De inkomens van boeren en tuinders daalden in 2009 door de lage opbrengstprijzen dramatisch, vooral als gevolg van de vraaguitval op exportmarkten door de kredietcrisis. De verslechterde financiële positie van veel bedrijven biedt op dit moment weinig ruimte voor investeringen in een sterkere concurrentiepositie, laat staan in duurzaamheid.

Boeren en tuinders realiseren zich echter goed dat duurzaamheid dé richtingwijzer van de toekomst is. De milieudruk moet stap voor stap verder omlaag. Agrarische activiteiten zullen steeds meer in balans worden gebracht met de natuur en het landschap. Een beter leven voor dieren kan alleen door aanpassingen en vernieuwing op hun bedrijven.

Boeren en tuinders helemaal zelf laten opdraaien voor de kosten van het verduurzamen van de productie, is in de praktijk onmogelijk. De vraag is dus hoe het evenwicht in de keten weer hersteld kan worden.

In de eerste plaats moeten er afspraken gemaakt worden over een eerlijkere verdeling van de marges binnen de keten. Een onafhankelijke marktmeester zou hierop toezicht kunnen houden. Ook toepassing van de principes van eerlijke handel (fair trade) op Nederlandse producten zou kunnen bijdragen aan een evenwichtiger verdeling van de kosten voor verduurzaming.

Beide veranderingen stuiten echter op de mededingingswetgeving, die prijsafspraken en kartelvorming verbiedt. Veel mededingingswetgeving is oorspronkelijk bedoeld om de consument een zo laag mogelijke prijs te garanderen. Voor principes als duurzaamheid of een eerlijke prijs voor de boer was toen nauwelijks aandacht.

Leidende principes

Aan de overheid dus de taak om ervoor te zorgen dat belemmeringen in de nationale en Europese mededingingswetgeving worden weggenomen. Naast het belang van de consument moeten ook maatschappelijk verantwoord ondernemen en duurzaamheid leidende principes worden in de wetgeving.

In een brief aan minister Van der Hoeven van Economische Zaken hebben we deze problematiek andermaal scherp aangekaart. We zijn er ook over in gesprek met de Nederlandse Mededingingsautoriteit (NMa).

Als LTO Nederland juichen wij elke krachtenbundeling in de verwerking en afzet van onze producten toe. Samenwerking met als doel kostprijsverlaging en marktversterking is waar het om draait bij onze inzet om een redelijk deel van de consumentenprijs in de portemonnee van boeren en tuinders te krijgen.

De auteur is voorzitter van LTO Nederland.