De vroegere secretaris van de Gereformeerde Bond sprak maandag in Soest tijdens een studiedag van het Platform Appel Kerk en Israël.In zijn toespraak stelde hij dat zowel Augustinus als de reformatoren nogal negatief over de Joden geschreven hebben. Augustinus staat bekend als de vader van de vervangingstheologie, de leer dat de kerk in de plaats van Israël is gekomen. Hij schreef: „De Joden waren kinderen van Abraham, ze zijn echter kinderen van de duivel geworden, omdat ze Abraham niet gevolgd zijn in zijn geloof.” Van der Graaf zei vergoelijkend dat Augustinus scherper tegen ketters was dan tegen Joden.

De reformatoren waren ook scherp, stelde Van der Graaf. „Waar Luther, toen zijn hoop op de bekering van de Joden in rook opging, tot antisemitische uitingen kwam, noemt Calvijn in zijn ”Institutie” de Joden toch natuurlijke erfgenamen van het Evangelie.”

Van der Graaf wilde echter de opmerking dat de hervormer van Genève een gesprek wilde met de Joden niet te positief duiden.

Ook Calvijn stond de vervangingstheologie voor. „Zijn visie inzake de vervanging is een doorgaande lijn geweest in delen van het gereformeerd protestantisme, niet in het minst ook in het neocalvinisme. De vervangingsgedachte is bij de dogmaticus Herman Bavinck nog volop aanwezig.”

Een gunstige uitzondering vormde de Nadere Reformatie, aldus Van der Graaf. „Die beweging was, met name als het gaat om het zicht op Israël, een duidelijke correctie op Calvijn.” Van der Graaf concludeerde dat de aandacht voor het Joodse volk bij de Nadere Reformatie meer regel dan uitzondering was.

Van der Graaf vreest dat de bevrijdingstheologie die zich in de jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw solidair verklaarde met onderdrukte groepen in Zuid-Afrika en Latijns-Amerika, nog niet helemaal ter ziele is. „De theologie die vandaag aanknoopt bij Palestijnse bevrijdingsbewegingen, onder andere van Naïm Stifan Ateek en zijn organisatie Sabeel, zou wel eens meer van die theologie kunnen bevatten dan men zou willen toegeven: een nieuwe vervangingstheologie tot schade van Israël: volk, land en staat.”

Van der Graaf vroeg opnieuw aandacht voor het gesprek met de Joden en wees tegelijkertijd een richting aan. „Waar de echte ontmoeting plaatsvindt, zal het geding om de Messias niet uit de weg gegaan mogen worden.”

Tijdens de studiedag sprak ook dr. Rinse Reeling Brouwer, hoofddocent dogmageschiedenis en symboliek aan de Protestantse Theologische Universiteit. Hij zei dat veel van zijn studenten vinden dat Israël een plaats moet hebben in de belijdenis.