„Nederlandse RK-Kerk moet onzekerheid afleggen”
De rooms-katholieke bisschoppen in Nederland en de gelovigen moeten hun wederzijdse wantrouwen overwinnen. Gebeurt dat niet, dan zullen velen de kerk de rug toekeren. Ook moet een ondernemend en aantrekkelijk beleid een einde maken aan het huidige beeld van onzekerheid en verlamming.
Dat betoogde de godsdienstsocioloog prof. dr. S. Hellemans vrijdag tijdens een studiedag van de Katholieke Theologische Universiteit in Utrecht en Luce, het KTU-instituut voor theologische vorming. Het kerkelijk enthousiasme en het zelfvertrouwen zijn volgens hem gering. Ook ontbreekt een open, publieke uitwisseling van ideeën.
„De schrik dat het toch verkeerd afloopt, overheerst. De kerkleiding wantrouwt de gelovigen en omgekeerd. Op die manier kan men onmogelijk de mensen overtuigen dat de katholieke kerk de beste weg naar God is”, zei Hellemans. „Zoals Rome moet ook de kerkleiding in Nederland meer doen dan bewaker te zijn van de orthodoxie”, voegde de hoogleraar sociale wetenschappen eraan toe.
De RK-kerk bevindt zich volgens hem sinds 1960 in een overgangsfase van een sterk op Rome gerichte volkskerk naar een meer autonoom gedragende ’keuzekerk’, die naar zijn schatting in 2020 gestalte zal krijgen. Die laatste bestaat uit mensen die bewust voor de kerk hebben gekozen. Maar slechts een klein deel van hen zal zich actief inzetten, verwacht de socioloog.
Om toch een grote kerk te blijven, moet de RK-Kerk volgens hem mensen ervan overtuigen dat zij via haar God kunnen ervaren. „Wij zochten God en wat we vonden waren activiteiten en vergaderingen”, is nu een veelgehoorde klacht. Ook is het nodig dat de RK-Kerk haar aanbod voor verschillende groepen mensen vernieuwt. Ze richt zich nu vooral op de vaste, maar krimpende achterban. Als ze dat blijft doen, dreigt een marginaal sektebestaan.
De kerk kan dat voorkomen door veel aandacht te schenken aan de grote groep van mensen die matig en slechts bij bepaalde momenten als geboorte, huwelijk en dood interesse tonen. Minstens even belangrijk als deze ’lauwen’ zijn de ’religieuze virtuozen’, aldus Hellemans. Dat zijn zeer geïnteresseerden, maar velen van hen zoeken elders, zoals in oosterse religies of new age, naar religieuze verdieping die zij in de kerk niet of onvoldoende vinden.
De studiedag vond plaats op de dag dat het precies 150 jaar geleden was dat paus Pius IX in Rome het herstel van het bisschoppelijk bestuur in Holland en Brabant wereldkundig maakte, zei directeur H. van Hout van Luce. De Nederlandse RK-Kerk grijpt die gelegenheid momenteel aan om zich op een ’aansprekende, eigentijdse en eigenwijze’ manier te presenteren.
