Vreemd is dat: als gewone burgers bezuinigen dan eisen ze niet meer geld, maar proberen ze juist om minder „euro”-tisch te leven. De kunst van bezuinigen is om met de beschikbare middelen meer te bereiken, dan wel om hetzelfde te doen met minder uitgaven. Dat vergt inzet en inventiviteit.Politici en ambtenaren die denken te kunnen bezuinigen door lasten te verhogen tonen daarmee lui te zijn en dom. Dat geldt evenzo voor hen die met de beschikbaar gestelde gelden gewoon minder gaan presteren. Of die roepen dat de burger meer moet gaan doen, maar wel evenveel willen incasseren.

Een actueel voorbeeld van die benadering is een Gronings voorstel om burgers te gaan bekeuren die hun stoep niet sneeuwvrij houden. Dat lijkt daadkrachtig beleid maar wie wordt daar weer de dupe van? Inderdaad, diegene die overdag al druk aan het werk is. Iemand met een voltijdbaan gaat in de winter ’s morgens in het donker weg en komt ’s avonds in het donker thuis. Als er dan behalve sneeuw op de stoep ook nog een bekeuring op de mat ligt, wekt dat wrevel. Temeer daar wie werkt gemiddeld al de helft van het arbeidsresultaat aan de overheid moet afstaan.

Veel beter voor de burgerzin is dan ook het Amsterdamse gemeentelijke initiatief om werkloze uitkeringstrekkers te rekruteren als sneeuwruimers. Op die manier wordt slim gebruikgemaakt van het beschikbaar staande ambtelijke organisatievermogen en van anders onbenutte arbeidscapaciteit. Zo krijgen burgers zonder extra kosten een lastenvermindering in natura en ontvangen ambtenaren en werklozen meer respect.

Jammer genoeg is dergelijk multi-creatief beleid nog schaars. Neem de landelijke overheid: die lijkt helaas meer sluw dan slim bezig met bezuinigen. Zo leidt bijvoorbeeld het op steelse wijze direct weg belasten van de daling in de elektriciteitsprijs niet tot echte besparingen. Zeker niet als dat onder meer wordt gemotiveerd met een wel erg overhaaste promotie van de elektrische auto. Iedereen die kan rekenen ziet dat het nogal omslachtig is om een lichaam van 80 kilogram te verplaatsen met een 1200 kilo wegend voertuig als dat –eveneens elektrisch– kan met een fiets van 20 kilo of een scooter van 50 kilo. Een overgang naar compactere mobiliteit heeft meer bijkomende voordelen naast energiebesparing: minder materiaalverbruik, minder milieubelasting, minder files, minder parkeerproblemen.

Ook bij andere maatschappelijke hoofdpijnpunten zoals onderwijs en zorg kunnen door overschakeling op nieuwe technieken en handiger werkwijzen nog heel veel voordelen worden behaald. Het vergt wel van zowel overheden als burgers de bereidheid tot gedragsverandering en herschikking van posities. Taken zullen moeten worden herverdeeld, en de bijbehorende middelen evenzo. De staat heeft wel erg veel verantwoordelijkheden naar zich toegetrokken, en dat gaat uiteindelijk ten koste van de samenleving.

De tijd is er rijp voor om het vaste overheidsapparaat af te slanken. Meer inbreng en inzet mag van iedereen worden gevraagd. Nu veel mensen beter opgeleid zijn biedt dat de mogelijkheid om burgers flexibel in te zetten als AZB’ers (Ambtenaren Zonder Bezoldiging). Dat moet dan wel gepaard gaan met vermindering van de belasting.

Met iemand waarvan al een half arbeidsvermogen afgenomen wordt, dien je als overheid echt zuinig om te gaan.

De auteur is adviserend ingenieur. Reageren aan scribent? nietbijbroodalleen@refdag.nl