Op 1 mei 2004 verschuiven de buitengrenzen van de Unie. De gemeenschap omvat vanaf die datum 25 naties. Tien nieuwkomers dienen zich aan, te weten Cyprus, Estland, Hongarije, Letland, Litouwen, Malta, Polen, Tsjechië, Slovenië en Slowakije.

De regeringsaanvoerders van de huidige leden hebben al in december op een top in Kopenhagen het licht op groen gezet. Op 16 april zullen zij in Athene, tijdens een ceremonie aan de voet van de Akropolis -de bakermat van de oude Griekse democratie- het verdrag tekenen dat de uitbreiding officieel regelt. Een week eerder moet het Europees Parlement er zijn goedkeuring aan hechten.

Maar daarmee zijn we er nog niet. Vervolgens begint in elk van de 25 betrokken landen de ratificatieprocedure. Het 5500 pagina’s tellende document dat ten grondslag ligt aan de expansie van de EU heeft namelijk ook de instemming van de nationale parlementen nodig. Bovendien vragen de meeste aspirant-lidstaten in een al dan niet bindende volksraadpleging het oordeel van de burgers.

Op Malta, de kleinste speler binnen de toekomstige Unie, gaan de kiezers morgen naar de stembus. In Slovenië gebeurt dat op 23 maart. De eerste echte testcase wacht op 12 april. Dan is Hongarije, als een van de grotere kandidaten, aan de beurt.

Op 10 en 11 mei volgt Litouwen en op 16 en 17 mei Slowakije. De spanning zal oplopen in de maand daarna. Polen, qua omvang veruit de nummer één onder de toetreders, staat voor 8 juni op de rol en Tsjechië voor 15 en 16 juni. Estland en Letland sluiten de rij, op respectievelijk 14 en 20 september.

Alleen op Cyprus is er vooralsnog geen referendum uitgeschreven. Wel moet daar binnenkort een antwoord worden gegeven op de vraag of er een akkoord komt over het vredesvoorstel van de VN voor hereniging van het eiland. De politieke leiders van de twee gescheiden bevolkingsgroepen praten volgende week maandag in Den Haag met secretaris-generaal Kofi Annan. Blijft een regeling uit, dan zal alleen het Griekse deel volgend jaar aanhaken bij de EU. De noordelijke regio, waar de Turkse gemeenschap woont en die zich in 1974 afsplitste, doet dan niet mee.

De opinieonderzoeken wijzen er niet op dat de uitbreidingsplannen ergens op een ”nee” zullen stuiten. Overal zijn de voorstanders tot dusver in de meerderheid, maar daarbij past uiteraard de kanttekening dat er nog veel kan veranderen. Enkele cijfers: in Polen bedroeg het aantal jastemmers in februari 70 procent, tegen 74 procent in januari. In Tsjechië tekende zich een beweging af in omgekeerde richting, van 55 naar 59 procent. In Hongarije daalde de steun voor de overstap naar de EU van 77 procent in december tot 59 procent in februari.

Malta verschaft een eerste indicatie van hoe de vlag er daadwerkelijk bijhangt. Het geldt als een van de meest eurosceptische kandidaten. Toch voorspellen de peilingen een kleine meerderheid die zich positief uitspreekt over de toetreding.

Een onverhoopte afwijzing zal de EU trouwens zeker niet in een crisis storten. Het staatje lijkt daarmee het meest zichzelf te treffen. Wel zou zo’n uitslag een ongunstige uitstraling kunnen hebben op de meningsvorming onder het electoraat in de andere landen.

Het referendum in de minirepubliek in de Middellandse Zee, die nog geen 400.000 inwoners telt, is niet bindend. De politiek kent er twee stromingen die elkaar qua aanhang nagenoeg in evenwicht houden. Momenteel regeren de conservatieven en zitten de sociaal-democraten in de oppositie.

Premier Fenech Adami ziet graag -en dat vooral uit economische motieven- dat zijn land zich bij de Europese familie schaart. Hij nam aan het eind van de jaren tachtig van de vorige eeuw het initiatief tot het aanvragen van het ’entreebiljet’. Het bedrijfsleven, en daarbinnen met name de toeristische sector, deelt zijn opvatting.

De Labour Party van Alfred Sant daarentegen heeft zich steeds gekeerd tegen integratie in de Unie. Zij geeft de voorkeur aan een partnerschap boven een volwaardig lidmaatschap. Vrees voor een toestroom van gastarbeiders vanuit Italië en Noord-Afrika speelt daarbij een belangrijke rol.

Adami verwijt zijn rivalen dat zij ten onrechte een campagne voeren die berust op angst. Hij benadrukt dat de EU grotere veiligheid biedt alsmede steun tegen internationale bedreigingen zoals illegale immigratie, drugshandel, georganiseerde misdaad en terrorisme. Voorts heeft hij in de onderhandelingen met Brussel weten te bedingen dat ingezetenen van andere lidstaten geen vakantiehuis mogen kopen op de overvolle eilandengroep.

Zo’n 98 procent van de onderdanen behoort er tot de Rooms-Katholieke Kerk. Vanuit die instantie klinkt soms bezorgdheid ten aanzien van de aansluiting bij het grote Europa. Malta beschikt op ethisch vlak over strenge normen. Zo zijn echtscheiding en abortus er verboden. De aartsbisschop waarschuwt dat de wetgeving op die punten mogelijk onder druk raakt.

Adami overweegt om snel na de volksraadpleging landelijke verkiezingen te houden, waarschijnlijk op 12 april. Daardoor ligt het definitieve besluit over de toetreding na morgen, ongeacht het resultaat van het referendum, nog niet vast. Sant heeft steeds gezegd dat de uitkomst van de stemming voor het parlement de doorslag dient te geven. Als Labour erin slaagt de macht over te nemen, wordt het EU-lidmaatschap van Malta voorlopig wellicht op de lange baan geschoven.