Het elfde-eeuwse psalter telt 144 bladzijden, versierd met Keltische en Pictische draken, monsters en andere beesten. De handgeschreven psalmteksten zijn in het Latijn.Tot nu toe lag het miljoenen kostende manuscript veilig achter slot en grendel in de universiteitsbibliotheek van Edinburgh. Slechts studenten en onderzoekers van middeleeuwse manuscripten mochten het psalter zo nu en dan inzien. Nu ligt het boek in een vitrine in de tentoonstellingsruimte van de bibliotheek, die is opengesteld voor een breed publiek.

Volgens bibliothecaris Joseph Marshall, verantwoordelijk voor de oude drukken, is de universiteit van Edinburgh altijd terughoudend geweest in het beschikbaars tellen van het ”Celtic Psalter”. Maar nu is er een bijzondere mijlpaal: de tentoonstellingsruimte van de universiteit is verbouwd en opnieuw ingericht en daarom toont de universiteit de mooiste geschriften uit haar collectie.

Monniken
Geleerden tasten nog altijd in het duister over de oorsprong van het ”Celtic Psalter”. Dat het bijna duizend jaar oud is en overeenkomsten vertoont met het beroemde ”Book of Kells” in Dublin, dat staat wel vast. De meeste historici denken dat het psalmboek is gemaakt door de monniken van Iona, een kloostereiland voor de Schotse kust. De opdrachtgever moet een belangrijke figuur zijn geweest. Waarschijnlijk was dat de Schotse koningin Margharetha (ca. 1046-1093), die in 1249 heilig werd verklaard.

In de zeventiende eeuw kwam het manuscript terecht in de universiteitsbibliotheek van Edinburgh. De originele band van het ”Celtic Psalter” is er niet meer, maar de pagina’s zelf verkeren nog in een uitstekende staat. De tekst is nog even duidelijk als in de elfde eeuw, evenals het rood, groen, paars en goud van de illustraties.

„Het psalter bezit een overvloed aan kleur”, zegt Marshall. „Het lijkt wel of iemand er met een viltstift doorheen is gegaan. Het manuscript is nog net zo mooi en helder als toen het werd gemaakt.”

Nationale schat
Volgens Marshall is het ”Celtic Psalter” het oudste boek dat zich in Schotland bevindt en daarom „een van onze grootste nationale schatten.” Toch is het redelijk onbekend bij het grote publiek. De tentoonstelling ”Meesterstukken 1” moet daar verandering in brengen, aldus de bibliothecaris. „We hopen dat mensen het boek op waarde zullen schatten en zullen zien dat dit een van de kostbaarste documenten in het land is.”

Het middeleeuwse psalmboek geldt dan ook als het topstuk van de tentoonstelling. Maar er is meer te zien: het eerste in Schotland gedrukte boek dat een brede verspreiding kende (het ”Aberdeen Breviarium” uit 1509), het eerste gedrukte boek in een Gaelische taal (van de hervormer John Knox in 1567) en een van de eerste uitgaven van Shakespeares ”Romeo and Juliet”. Er ligt ook een rijk versierd manuscript van de werken van de Romeinse dichter Vergilius, gemaakt in Parijs in de eerste helft van de vijftiende eeuw.

De tentoonstelling ”Meesterstukken 1” in de universiteitsbibliotheek van Edinburgh loopt tot 14 maart.