Wie zijn de verliezers van de grootste economische dip uit de recente geschiedenis? Voor wie het nog niet zeker wist, bevestigde het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) woensdag de vermoedens: mensen die hun baan verloren of afhankelijk zijn van dividend, werknemers met bonussen en provisies en de zelfstandigen.Vooral de laatste categorie krijgt forse klappen. Het inkomen van zelfstandigen daalde in het derde kwartaal van vorig jaar met 12 procent ten opzichte van een jaar eerder, de grootste duikeling in tien jaar tijd.

„En dat is een gemiddelde”, zegt CBS-econoom Michiel Vergeer. „Er is sprake van een grote spreiding, sommige ondernemers doen juist wel goede zaken.” Dat impliceert dat er ook zelfstandigen zijn die hun inkomsten met tientallen procenten zagen verschrompelen.

In totaal leverden de zelfstandigen 700 miljoen euro in. Alle huishoudens samen hadden 3 miljard euro minder te besteden, goed voor een min van 3,3 procent.

De crisis leidde ertoe dat in het derde kwartaal zo’n 20.000 zelfstandigen hun harp aan de wilgen hingen. Vergeer: „Voor het eerst in lange tijd neemt het aantal zelfstandigen af.” Anderen teren in op hun vermogen. Nederland telt ongeveer 800.000 kleine zelfstandigen, vaak zonder personeel (de zzp’er).

Voor de crisis floreerde juist deze beroepsgroep. Aangetrokken door de aantrekkelijke verdiensten verliet de een na de ander zijn baas om voor zichzelf te beginnen. Met het gunstige economische tij van de jaren 2006 en 2007 leek er geen wolkje aan de lucht.

Totdat de crisis uitbarstte. Plotseling stokte de opdrachtenstroom. Zzp’ers dienden als flexibele schil waarop bedrijven makkelijk kunnen bezuinigen. Ontslagen binnen de eigen organisatie werden zo uitgesteld.

Deze handelwijze zorgt ervoor dat de werkloosheid in Nederland weliswaar is oplopen, maar veel minder dan het Centraal Planbureau (CPB) eerder voorspelde.

Niet iedere zelfstandige deelt in de malaise, aldus Johan Marrink, initiatiefnemer van belangenbehartiger ZZP-Nederland. „De cijfers zullen zeker kloppen, maar de zzp’ers worden allemaal over één kam geschoren. Ik zie juist nog veel vraag naar hoger opgeleiden, zoals consultants en grafisch ontwerpers.” Het ledenaantal van ZZP-Nederland is het afgelopen jaar verdubbeld tot 10.000. Nog steeds begroet hij dagelijks tientallen nieuwe leden.

Maar Marrink weet ook waar de klappen vallen. „Overal staan de tarieven onder de druk. En als zzp’er in de bouw word je nu echt niet vrolijk.”