Premier Balkenende maakte woensdag duidelijk dat prinses Margarita en haar echtgenoot De Roy van Zuydewijn te ver waren gegaan in hun pogingen om een al jaren slepende familieruzie op straat uit te vechten. Hij signaleerde een sfeer van verdachtmakingen in de richting van de koningin en de baas van de Rijksvoorlichtingsdienst.

De onstane situatie was niet alleen schadelijk geworden voor personen, maar dreigt ook de staat der Nederlanden schade te berokkenen. De landsadvocaat gaat uitzoeken of er juridische stappen tegen het echtpaar mogelijk zijn als deze smetten niet snel worden weggenomen.

Het woord ’majesteitsschennis’ nam Balkenende niet in zijn mond. Het is ook nogal wat als de regering een lid van de koninklijke familie wil laten vervolgen voor het beledigen van het staatshoofd. In de recente geschiedenis zijn geen voorbeelden te vinden van dissidente koninklijke familieleden die het in het openbaar hadden gemunt op de majesteit. Wel hebben vele gewone stervelingen aan den lijve kunnen ondervinden wat het betekende om beschuldigd te worden van majesteitsschennis.

In het oud-Romeinse recht werd dankbaar gebruik gemaakt van het misdrijf om heksen en ketters naar de andere wereld te helpen. Van het eind van de vijftiende eeuw tot aan het begin van de achttiende eeuw werden honderduizenden het slachtoffer van deze juridische vondst. Majesteitsschennis zat tussen de oren, was de opvatting. De intentie was al voldoende om de daad te hebben begaan en het bewijs was op de pijnbank makkelijk los te krijgen.

In het jaar waaruit de huidige artikelen over majesteitsschennis in het Wetboek van Strafrecht dateren, 1886, werd de socialist/anarchist Ferdinand Domela Nieuwenhuis veroordeeld tot een jaar ’zakjes plakken’ wegens belediging van de koning. De aanklacht luidde dat Domela de koning op een boosaardige manier in het openbaar had belasterd, gehoond en gesmaad.

Een vriend van hem, de publicist Jozef Alexander Cohen, werd een jaar later tot een half jaar gevangenistraf veroordeeld omdat hij koning Willem III voor ’gorilla’ had uitgemaakt. De toemalige koning was weinig populair bij het volk vanwege zijn autoritaire en driftige karakter en vermeende seksuele uitspattingen.

In de laatste decennia zijn nauwelijks nog gevangenisstraffen voltrokken, of het moest om voorarrest gaan. Wel kregen bekende persoonlijkheden er flink van langs als zij de draak staken met de majesteit of haar familie. De onlangs overleden componist Peter Schat stond in 1968 voor de rechter omdat hij het provoblad ’God, Nederland en Oranje’ in de kelder van zijn huis had laten drukken.

Het nummer vertoonde een cartoon van tekenaar Willem met Juliana als prostituee. Schat werd uiteindelijk vrijgesproken tegen de zin van het Openbaar Ministerie, maar Willem werd veroordeeld tot 250 gulden boete.

Verder kon de Rijksvoorlichtingsdienst in de jaren zeventig weinig waardering opbrengen voor Freek de Jonge, vanwege zijn uitlatingen over prins Bernhard (’Je raakt wel eens uitgelikt op een oude postzegel’) en kreeg de VPRO het aan de stok met de Boerenpartij toen Barend Servet een spruitjes schillende ’Juliana’ in de uitzending opvoerde.