Mag Grimsson zomaar weigeren te ondertekenen?Ja, Grimsson heeft het formele recht wetgeving tegen te houden. Dit vetorecht stamt uit de tijd dat IJsland onderdeel was van Denemarken. De Deense koning had dat recht. Het is één keer eerder gebeurd dat een IJslands staatshoofd ondertekening weigerde. Dat was in 2004, toen Grimsson, die sinds 1996 president is, een nieuwe Mediawet niet wilde ondertekenen.

Is het een verstandig besluit van de IJslandse president?

Een groot deel van de IJslandse bevolking zal blij zijn met Grimssons beslissing. Op oudejaarsdag kreeg hij een petitie aangeboden, ondertekend door 52.000 IJslanders die zich tegen de nieuwe regeling keerden.

De wet was echter wel aangenomen door een in 2009 democratisch gekozen parlement. Bij de behandeling ervan verbond premier Johanna Sigurdardottir haar politieke lot aan de wet. Een kleine meerderheid stemde vervolgens in. Als Grimsson voet bij stuk houdt, kan er een flinke politieke crisis uitbreken. Dat is in het belang van geen enkele IJslander, die ook al een financiële en economische crisis moet verwerken.

Ook de IJslandse economie lijdt schade door de stap van Grimsson. Zweden, Noorwegen en Denemarken lieten dinsdag weten dat een noodkrediet van 1,8 miljard euro aan IJsland nu vertraging oploopt. Ook financiële steun van het Internationaal Monetair Fonds (IMF) wordt uitgesteld zolang het land niet voldoet aan zijn verplichting tot terugbetaling.

Is de wet definitief van tafel nu Grimsson weigert te ondertekenen?

Nee, de wet moet volgens de IJslandse grondwet zo snel mogelijk in een referendum worden voorgelegd aan de IJslandse bevolking. Uit peilingen blijkt dat zo’n 70 procent daarvan tegen terugbetaling van de Icesavegelden is. Heel verwonderlijk is dat niet. De Icesaveschuld bedraagt in totaal 4 miljard euro. Dat is 12.600 euro per IJslander. De inwoners van het land vinden het onterecht dat zij als belastingbetaler moeten opdraaien voor de fouten van banken die onder internationaal toezicht stonden.

Kunnen Nederland en Groot-Brittannië naar hun centen fluiten?

Mochten de IJslanders de wet in het referendum inderdaad verwerpen, dan betekent dat nog niet dat IJsland niets hoeft te betalen. Dan wordt de in augustus aangenomen wet van kracht, waarin IJsland bepaalde dat het de schuld van 2,5 miljard euro aan Groot-Brittannië en 1,3 miljard euro aan Nederland in de periode van 2016 tot 2024 zo veel mogelijk naar eigen draagkracht zal terugbetalen.

Het parlement besloot eind augustus dat IJsland Nederland jaarlijks niet meer zou betalen dan 2 procent van de opgetelde groei van de economie, gemeten vanaf het crisisjaar 2008. Nederland en Groot-Brittannië waren het daarmee niet eens en sloten in oktober een nieuw akkoord met IJsland. In die regeling, waarover Grimsson zijn veto uitsprak, werd bepaald dat IJsland ook na 2024 door moet betalen, als de schuld dan nog niet volledig is afgelost.

Maakt IJsland nog wel kans op toetreding tot de EU?

IJsland maakt zich niet populair bij Nederland, Groot-Brittannië en meer EU-lidstaten. In juli 2009 diende het land formeel een aanvraag in voor het lidmaatschap van de Europese Unie. Het gedoe met Nederland en Groot-Brittannië vormt een obstakel voor toetreding. Nu de president ondertekening weigerde, lijkt lidmaatschap van de EU voor IJsland verder weg dan ooit. Dat bleek dinsdag uit uitlatingen van minister Bos van Financiën.

De kans is groot dat IJsland, Nederland en Groot-Brittannië opnieuw met elkaar rond de tafel moeten om tot een nieuw akkoord te komen. Dat moet het parlement vervolgens goedkeuren, voordat de president zich er weer over buigt.