Voorzag hij echt de opmars van PVV-leider Wilders, of is het met de kennis van vandaag toeval te noemen? In 1998 maakte publicist Jan Blokker met een aantal anderen een televisieserie waarin het jaar 2010 centraal stond. De allergrootste politieke partij op dat moment? De Partij van de Vrijheid, voortgekomen uit de VVD.„Aan een PVV heb ik toen zeker niet gedacht”, reageert de 82-jarige Blokker. „Ik koos alleen voor een partij met zo’n naam in de serie, omdat ik het einde van de ergste linkserigheid in het Nederlandse politieke landschap dacht te zien aankomen. Ik koos echter voor een aristocratische sociaal-liberale regering met een denkbeeldige aristocratische, laconieke en onopgewonden premier als oud VVD-leider Bolkestein. Maar in de nu ‘gegroeide’ partij van Wilders zou ik niet één aristocraat kunnen aanwijzen.”

De eer van de juiste voorspelling van de opmars van de PVV wil Blokker dus niet ontvangen. Laconiek: „Volgens mij kan die partij in 2011 ook alweer ‘terug’ zijn op 10 tot 15 zetels.”

Maar was het dan van Blokker in 1998 ook geen echte voorspelling dat hij een heruitgevonden D66 een belangrijke rol in het politieke landschap toedichtte? „Ik hoopte dat D66 indertijd met mensen als De Graaf, Dittrich en mijn kereltje Pechtold bijna ten onder zou gaan. Maar ik wist dat het daarna ook wel weer goed kon komen.”

Toch wil de publicist ook dit geen voorspelling noemen. „Ik was in de serie meer uit op het beschrijven van processen rond de opvolging van politieke leiders dan op bepaalde profetieën.” Heeft hij nu toch enig idee over hoe het politieke landschap er over vijftien jaar uit zal zien? „Ik heb een conservatief gevoel dat de politieke constellatie ook dan nog steeds zal rusten op basis van de grote drie: CDA, PvdA en VVD, met incidentele uitschieters naar extremen zoals nu PVV en waarschijnlijk weer eens D66. We zijn stabieler dan we allemaal denken.”

In de destijds uitgezonden serie bestonden er nog twee kranten in 2010: De Telegraaf en de Volkskrant, beide op tabloid. Hoe kijkt Blokker daar nu tegenaan? „Ik heb zojuist het manuscript voltooid van een boek dat eind januari uitkomt en dat ik, een beetje provocerend, de titel ”Nederlandse journalisten houden niet van journalistiek” heb meegegeven. Het bevat onder meer een hartstochtelijk pleidooi om nu eens op te houden internet te zien als de nieuwe religie, dat een eind maakt aan de oude journalistiek. We moeten internet juist meer zien als een geavanceerd hulpmiddel waarmee de papieren krant nog jaren voort kan, op voorwaarde dat er genoeg mensen opstaan die van ons vak houden en niet alleen maar meningen verkondigen in plaats van feiten op te sporen.”

„Geen van de belangrijkste doorbraken van de afgelopen decennia zijn van te voren voorspeld en het zal in de komende vijftien jaar wel net zo gaan”, beweerde kankeronderzoeker dr. Piet Borst in 1994. In ieder geval bleef hij optimistisch over wat er in 2010 op zijn onderzoeksterrein zou zijn bereikt: „We kennen dan alle menselijke genen en we weten van de meeste genen hoe ze werken en hoe ze samenwerken.”

Inderdaad is het humane genoomproject klaar: de genetische code van de mens is zo goed als bekend. Ook de voorspelling van Borst in de jaren negentig dat er in 2010 een minister van Volksgezondheid zou zijn die niet langer wil dat Nederlanders worden gedwongen mee te roken met verslaafde landgenoten is met het rookverbod in openbare ruimtes en bepaalde horeca­gelegenheden uitgekomen.

Voorspelde de moleculair bioloog in 1994 verder dat in 2010 het aantal nieuwe gevallen van kanker ruim 40 procent hoger zou zijn dan in 1991, de jongste cijfers –40 procent toename in 2007– laten volgens Borst zien dat hij ook daarin de plank niet heeft misgeslagen.

Toch is niet alles uitgekomen. „Ik ben te optimistisch geweest over de mogelijkheden van de wetenschap om snel meer aanlegfactoren te vinden die kanker veroorzaken.”

Door verbetering in opsporing van kanker en toename van de therapiemogelijkheden verwachtte Borst in 1994 nog dat zo’n 70 procent van alle patiënten in 2010 zou kunnen genezen van de gevreesde ziekte. „Dat is het niet geworden, we zitten nu op bijna 60 procent vijfjaarsoverleving. We zijn dus wel vooruitgegaan, maar ik moet toegeven dat deze inschatting van mij ook echt te optimistisch is gebleken.”

De toename in kennis over kanker is volgens Borst weliswaar gigantisch en neemt nog steeds in snel tempo toe; de vertaling van de kennis in nieuwe behandelings- en opsporingsmethoden is daarentegen trager gegaan dan hij had verwacht. Toch blijft de 75-jarige emeritus hoogleraar en emeritus wetenschappelijk directeur van het Nederlandse Kanker Instituut – Antoni van Leeuwenhoek Ziekenhuis optimistisch: „Laten we niet geringschattend doen over een half procentje meer genezingen per jaar, want je zou maar net die ene patiënt zijn van de 200 die nu net wel genezen kan worden.”

Daarnaast wijst Borst erop dat veel ongeneeslijk zieke patiënten langer kunnen doorleven met een redelijke tot goede kwaliteit van het leven. „Dat wordt nog te vaak onder het tapijt geveegd. Laten we niet alleen naar de sterftecijfers kijken.”

Toch had Borst gehoopt dat er de achterliggende jaren betere behandelingsmogelijkheden voor kanker zouden zijn gekomen. „De toegenomen kennis heeft zich wat dat betreft nog onvoldoende vertaald, vooral als de kanker is uitgezaaid. Maar we leren elke dag meer van zwakke steeën in kankercellen. Er zijn spectaculaire successen geboekt en er zit nog veel in de pijplijn. Maar voor het hele traject doorlopen is om een medicijn daadwerkelijk bij de apotheek te krijgen, is er een lange weg te gaan.”

Kankeronderzoek blijft ook duur onderzoek, benadrukt de emeritus hoogleraar. „Daarom is het jammer dat de overheid het kankeronderzoek blijft onderbedelen. Ondanks de inflatie is de subsidie van het ministerie van Volksgezondheid aan ons instituut niet toegenomen, zodat we in effectieve zin het met minder middelen moeten doen. Als je aan de top wilt meedraaien, is er veel geld nodig. We hebben bijvoorbeeld pas een dure machine gekocht waarmee we snel DNA kunnen analyseren, maar in China hebben ze plaatsen waar honderd van die peperdure machines naast elkaar staan. Doordat we onvoldoende geld hebben om te investeren in nieuwe onderzoekstechnologieën, dreigen we in Nederland achterop te raken ten opzichte van de rest van de wereld.”

Tegenover een daling van de sterfte aan hart- en vaatziekten staat een stijging van het aantal mensen met kanker, alle kennis over die ziekte ten spijt. „Over het algemeen gesproken worden Nederlanders steeds ouder en daardoor neemt kanker toe, want kanker blijft voornamelijk een ouderdomsziekte. Ook blijven er nieuwe en slechte gewoonten ontstaan die kanker veroorzaken. Denk alleen maar aan hoe moeilijk het is om de obesitasepidemie in te tomen. Zo’n 7 tot 8 procent van kanker in Nederland kan op dit moment mede worden geweten aan obesitas.”

Voor de komende vijftien jaar voorspelt Borst grote nieuwe inzichten. Zo verwacht hij veel van de zogeheten ”targeted therapie”, waarbij chemotherapie gericht wordt ingezet om een kankercel specifiek te raken met minder bijwerkingen voor normale cellen. „Deze doelgerichte therapie, in combinatie met DNA- en eiwitdiagnostiek, wordt nu al bij een beperkt aantal tumoren in de kliniek toegepast en zal een enorme vlucht nemen. Ik zie het ook als een van de belangrijkste opgaven voor de komende tijd om dit te bewerkstelligen en verwacht hier grote successen in.”

Borst koestert de hoop dat kanker over vijftien jaar geen ongeneeslijke ziekte meer is, maar een chronische ziekte. „Doordat we meer weten over aanleg- en omgevingsfactoren die kanker veroorzaken en doordat er nieuwe medicaties op de markt komen, moet het in de praktijk mogelijk worden dat we patiënten een persoonlijke en effectieve cocktail van chemotherapie kunnen voorschrijven.”

De enorme technologische ontwikkelingen in DNA-analyse hebben Borst verrast. Mede daarom hoopt hij ook op de ontwikkeling van bepaalde tests, waardoor kanker bijvoorbeeld al in de ontlasting van mensen kan worden opgespoord. „Waar ik zelf ontzettend in geïnteresseerd ben, is de vraag hoe het komt dat effectieve chemotherapie praktisch alle kankercellen doodt, maar dat er bij sommige patiënten toch een paar cellen overblijven van waaruit de kanker weer terugkomt. Bovendien blijkt die kanker dan vaak resistent te zijn tegen het eerder toegediende geneesmiddel. Ik ben nu een tumormodel in een muis aan het bestuderen waarin ik dit hele proces goed kan volgen. Hopelijk lukt het mij nog een bijdrage te leveren aan het oplossen van het probleem dat 0,00001 procent van de kankercellen de chemotherapie overleeft.”

Voorspellingen

Op allerhande terrein zijn er de afgelopen decennia voorspellingen uitgesproken over 2010. Een selectie.

Internet
Minister Brinkhorst in 2004: Iedereen moet in 2010 toegang hebben tot snel internet, een zogenoemde breedbandverbinding.

Uitkomst op dit moment: 80 procent van het aantal huishoudens heeft breedband, volgens het onderzoeksbureau Gartner.

Roken
De VN-voedsel- en landbouworganisatie WHO in 2004: Het aantal rokers in de wereld zal stijgen van 1,1 miljard in 1998 tot 1,3 miljard in 2010.

Uitkomst op dit moment: De WHO schat het aantal rokers wereldwijd op 1,2 miljard.

Huisartsen
Het Nederlands Instituut voor onderzoek van de Gezondheidszorg Nivel in 2003: In 2010 is de helft van het aantal huisartsen een vrouw.

Uitkomst op dit moment: Volgens het Nivel is nu 38 procent van de huisartsen vrouw. Van de huisartsen in opleiding is 71 procent vrouw.

Religie
Het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP) in 2000: In 2010 is twee derde van de bevolking niet langer kerkelijk, 13 procent is rooms-katholiek, 6 procent moslim, 5 procent hervormd en 4 procent gereformeerd.

Uitkomst op dit moment:

Auto’s
Bovag-RAI in 1996: Het aantal personenauto’s in Nederland groeit naar 7,2 miljoen stuks in 2010.

Uitkomst op dit moment: Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) telt meer dan 7,5 miljoen personenauto’s.

Huishoudens
Het CBS in 1993: Nederland telt in 2010 ongeveer 16,7 miljoen inwoners, verdeeld over 7,3 miljoen huishoudens.

Uitkomst op dit moment: 16,5 miljoen inwoners, verdeeld over 7,3 miljoen huishoudens.