De zee is iets zo groots en overweldigends dat je er als mens deemoedig van wordt. De mooiste jeugdherinneringen komen boven wanneer je op het strand staat en over de golven naar de einder kijkt.Nu zie ik tot mijn verbijstering op een foto van National Geographic geen eindeloos water, maar een zee die bedekt is door een laag afval, van zijn majesteit ontdaan door de waardeloze rommel van onze wegwerpcultuur. Wie op Google ”ocean pollution pictures” invoert, krijgt plastic flessen, afgedankt speelgoed en ondefinieerbaar afval te zien. De monding van de Surinamerivier, baaien in Alaska, ze staan in dienst van de vuilverwerking.

De omvang van de vervuiling is verbijsterend. De oceanen fungeren in het optimisme van de vervuilers als waterzuiveringinstallatie. Ze zijn zo diep, daar kan dan gemakkelijk nog wat rommel bij. Het is niet te verdragen.

Nu is dat als onoverwinnelijk gerespecteerde element ook ten prooi gevallen aan de mens. Aan de moderne mens die geen eerbied kent en die met een ongehoorde bruutheid kapot maakt wat mooi is en ons mensen verheft.

De machtige natuur verheft ons omdat zij als ontroerende ervaring verwijst naar de Heer, Die hemel en aarde geschapen heeft. Hoe kon het zo ver komen dat wij die religieuze eerbied kwijt zijn geraakt? Wanneer zijn wij mensen de schepping als een gebruiksvoorwerp gaan zien? Tijdens de verlichting van de achttiende eeuw? Niet tijdens de romantiek van het begin van de negentiende eeuw. Misschien wel in de loop van de negentiende eeuw, toen wij de natuur allerlei wetten ontfutselden, die we vervolgens ten nadele van die gulle natuur gingen gebruiken. Dieren, planten, bomen, de gletsjers en het water zijn overgeleverd aan de goedgunstigheid van de mens. De zee is het sluitstuk.

Duizelig

De scheppingsopdracht van de mens is gedevalueerd van koestering naar roofbouw. De foto van de vervuilde zee die ik dit jaar in de krant zag, laat slechts een fractie van het onheil zien. Op twee plekken in de Stille Oceaan bevinden zich enorme drijvende vuilnisbelten, een oostelijke en een westelijke. Ze zijn honderden kilometers groot en bevatten vooral plastic. Zeestromingen stuwen het afval op elkaar.

De allernieuwste Bosatlas zal de vuilnisbelten in kaart moeten brengen. De rommel reikt tot 10 meter diepte of nog dieper – zo vertelde een dappere Amerikaanse vrouw die de strijd wil aanbinden tegen het toenemende afval. Geen wonder dat er albatrossen gevonden worden met hun maag vol flessendoppen. Honderd miljoen ton afval moet er drijven op de oceanen. Ik word er duizelig van.

Hoe kijken de vissen, Gods prachtige schepselen, hier tegen aan? Wat staat er ook alweer aan het slot van dat indrukwekkende gedicht van Rainer Maria Rilke?: „Jij moet je leven veranderen!”

De auteur doceert literatuurwetenschap aan de Radboud Universiteit Nijmegen.