JAFFNA (IPS) - Voor het eerst in jaren zijn er weer trekvogels geland in de vochtige gebieden langs de snelweg A9 in het noordoosten van het schiereiland Jaffna in het noorden van Sri Lanka.plattekst rafelen (u20,1,0(Elke vierkante meter in dit gebied draagt de sporen van de strijd tussen het Srilankaanse leger en de rebellerende Tamil Tijgers. Sinds een jaar hebben de strijdende partijen een bestand getekend en de rust die dat met zich meebrengt, trekt niet alleen watervogels aan. Elke dag keren ook honderden mensen terug die voor het conflict op de vlucht waren geslagen.

Het noorden en noordoosten van Sri Lanka hebben het meest te lijden gehad onder het twintig jaar durende conflict. Volgens schattingen van de Verenigde Naties zijn in totaal 800.000 Srilankanen op de vlucht geslagen in eigen land. Overal zie je nu hoe mensen druk in de weer zijn. Zij trachten de gebombardeerde huizen op te lappen met stukken zeildoek. Munitiekisten worden gebruikt als bloembakken en oude treinsporen doen dienst als balken in het Tamil Rehabilitation Office (TRO).

Kinderen volgen les in scholen zonder muren. Velden met stompjes van palmbomen worden opnieuw beplant. Vrachtwagens brengen bananen en aubergines naar de hoofdstad Colombo. Geleidelijk aan gaan weer winkels open langs de weg in de buurt van de controlepost van Omanthe in het door het leger gecontroleerde gebied van Vavuniya. Reizigers en goederen die naar Colombo willen, moeten tegenwoordig langs vier controleposten. Vier keer dus moeten de bananen worden gelost en geladen en moet er ”taks” worden betaald. Maar blijkbaar loont de prijs op de markt in Colombo toch nog altijd de moeite om dit allemaal te ondergaan.

In Kilinochchi, een streek aan de rand van Jaffna die in handen is van de Tamil Tijgers, hebben de rebellen een restauranthouder die naar Colombo was verhuisd kunnen overtuigen om terug te keren en er een eethuisje te openen voor de bezoekers uit de middenklasse die op weg zijn naar het schiereiland. Terwijl de Tamil Tijgers hun militaire structuur hervormen, ontstaat er vrij snel een bureaucratische cultuur in de gebieden waar zij het voor het zeggen hebben. Zo moet bijvoorbeeld iedereen die het gebied in- en uitgaat een toegangsformulier invullen. Aan beide zijden van de A9 zie je rollen prikkeldraad als struikgewas rond verlaten legerkampen woekeren en overal staan bordjes die waarschuwen voor mijnen. Van de naar schatting 900.000 tot 1,5 miljoen mijnen in het gebied zou amper 10 procent zijn opgeruimd. De laatste drie jaar is het aantal ongevallen met mijnen gelukkig wel afgenomen.

2003 moet het jaar worden van de terugkeer van de interne vluchtelingen. Zo’n 200.000 van hen zouden al zijn teruggekeerd. Dat is eenvierde van het totaal, weet Lawrence Christy van het TRO. De familie Sandhinathan keerde in januari samen met 500 anderen terug uit een vluchtelingenkamp in Vavuniya. Vader Sandhinathan is ijverig bezig de voorraden aan te vullen in zijn oude straatwinkeltje. Vier andere leden van het gezin proberen de woning weer op te bouwen en het land te beplanten - de grond is ontmijnd. Prikkeldraad doet nu dienst als bescherming van jonge boompjes die langs de weg zijn geplant.

De terugkeer van de interne vluchtelingen wordt bemoeilijkt door het ’domino-effect’: latere vluchtelingen hebben hun intrek genomen in huizen die waren verlaten door mensen die al eerder waren weggevlucht. De Tijgers hebben nu een bemiddelingsdienst opgezet om geschillen te behandelen. Maar de lange wachtrijen voor het politieke kantoor in Jaffna zijn flink wat korter geworden sinds de leiding van de Tijgers de mensen heeft aangeraden zich voor de regeling van burgerlijke conflicten toch maar te wenden tot de Srilankaanse overheid. De Tijgers zijn intussen vooral bezig met politieke mobilisatie via de organisatie van ”gedenkdagen” ter herinnering van belangrijke data in het conflict.

De enige vluchtelingen waar de Tijgers zich wel ernstig om bekommeren, zijn de mensen die willen terugkeren naar hun woning in de belangrijke veiligheidszones, die onder controle staan van regeringstroepen. Ironisch genoeg vragen de Tijgers niet rechtstreeks om de 40.000 Srilankaanse veiligheidstroepen in die gebieden terug te trekken. Maar indirect doen zij dat wel door te protesteren tegen de veiligheidszones, omdat die verhinderen dat mensen kunnen terugkeren naar huis en haard. De Srilankaanse regering heeft Satish Nambiar, een gepensioneerde Indiase generaal, aangesteld om de kwestie op te lossen.

Een andere netelige aangelegenheid, waar de Tijgers evenwel niet van wakker lijken te liggen, is de terugkeer van de moslims. In oktober 1990 gaven zij naar schatting 120.000 moslims de opdracht binnen 48 uur het noorden te verlaten. Volgens pater Jayakumar van het bisdom Jaffna zijn enkele islamitische handelaars teruggekeerd, maar zonder hun familie. De Tijgers maken geen aanstalten tot verzoening, ze bieden zelfs niet eens hun verontschuldigingen aan. „Ze worden gevraagd terug te komen, zoals alle anderen”, zegt Jayakumar.