Op 15 juli 1996 stortte een Belgische Hercules C-130 neer op de Vliegbasis Eindhoven. Aan boord van het toestel was het Fanfarekorps van de Koninklijke Landmacht, dat terugkeerde van een muzikale reis in Italië. Van de 41 inzittenden kwamen er 34 om het leven. De jongste dode was 18 jaar, de oudste 48.Niet lang na de crash ontstond het beeld van een trage alarmering en chao­tische hulpverlening. Onderzoekers kwamen tot de schrijnende conclusie dat de inzittenden 25 minuten eerder hadden kunnen worden gered.

Zo vertelde de luchtverkeersleider van Eindhoven de commandant van de militaire brandweer na het neerstorten niet hoeveel passagiers er in het vliegtuig zaten. Hierdoor ging de brandweer ervan uit dat er zich alleen vier bemanningsleden in het vliegtuig bevonden, waardoor men begon met blussen in plaats van reddingswerk. De twee werden vervolgd, maar in maart 2001 vrijgesproken. De militaire rechtbank concludeerde dat betere informatie, snellere reddingsacties of het inzetten van de regionale brandweer niet had kunnen leiden tot minder slachtoffers.

Reconstructie

Zoals in vergelijkbare tragedies bepaalt de ramp na de ramp, de jarenlange nasleep, het beeld van dit tragische ongeval. Dat zat Hans Matheeuwsen (1962), hoofdredacteur van het tijdschrift Frits en oud-redactiechef bij het Eindhovens Dagblad, niet lekker. In zijn boek ”Vergeten ramp” reconstrueert Matheeuwsen vlucht BAF 610, de crash op Eindhoven en de langs elkaar heen werkende hulpverleners. Het is een vlot leesbare en zeer gedetailleerde reconstructie geworden.

Met nieuwe feiten. Zo onthult Matheeuwsen dat de luchtverkeersleiding de Belgische Hercules niet wilde toelaten tot het Nederlandse luchtruim vanwege een kapotte transponder. Ook week de Herculesbemanning af van de opgegeven vliegroute. De militaire verkeersleiding constateerde dat, maar greep niet in.

Opzienbarender om te lezen is het feit dat de Hercules een tactische landing uitvoerde. Zij die wel eens met een militair toestel vliegen, weten dat het bij een tactische landing niet al te zachtzinnig toegaat. Het vliegtuig valt als het ware uit de lucht. Matheeuwsen: „De copiloot was nog niet bevoegd om een dergelijke landing uit te voeren.” Bovendien had de co­piloot in het weekeinde voorafgaand aan de vlucht alcohol gedronken. Er is bij de autopsie een verhoogd promillage in zijn lichaam aangetroffen.

Rapporten

Matheeuwsen levert met de onthullingen in zijn boek een knap stukje werk. In totaal verschenen er immers maar liefst 27 rapporten over de ramp, onder andere van de Nederlandse en de Belgische luchtmacht, de Nationale Ombudsman, het Crisis Onderzoeks Team, de Tweede Kamer en de Raad voor de Transportveiligheid.

Technisch ingenieur Harry Horlings voerde voor het boek een eigen analyse uit over de oorzaak van de ramp en concludeert dat de Belgische bemanning van het ramptoestel vanwege de lage snelheid nooit voor een doorstart had mogen kiezen. Matheeuwsen beweert niet dat zijn boek dé waarheid over de Herculesramp bevat, maar zegt wel dat zijn weergave zo dicht mogelijk bij de werkelijkheid ligt.

Twee mensen die betrokken waren bij de hulpverlening na de ramp eisten via een kort geding dat hun namen uit het boek werden geschrapt. De rechtbank in Den Bosch oordeelde echter dat er geen reden was om in te gaan op het publicatieverbod, aangezien het journalistieke belang in dit geval zwaarder weegt dan de privacy van de hulpverleners.

Na lezing van het uitstekend gedocumenteerde boek blijft toch een knagend gevoel achter. Wat wil Matheeuwsen met zijn boek? Het hoofdstuk Herculesramp sluiten? Of juist heropenen? Misschien geeft hij op bladzijde 368 wel het antwoord: „Ook ruim dertien jaar na dato blijft de hamvraag of er iemand verantwoordelijk kan worden gehouden voor de ramp. Voorhoeve (toenmalig minister van Defensie) bleef zitten, luchtmachtbevelhebber Droste ook en Welschen (destijds burgemeester van Eindhoven) voelde zich pas geroepen om op te stappen na de minister van Defensie. In België rolde er geen enkele kop.” En de laatste zin op bladzijde 371: „Er is na de Herculesramp niemand afgetreden. En niemand heeft ooit sorry gezegd.”

N.a.v. ”Vergeten ramp. De noodlottige crash van de Hercules vlucht BAF 610”, door Hans Matheeuwsen; uitg. De Boekenmakers, Eindhoven, 2009; ISBN 978 90 77740 45 3; 392 blz.; € 21,95.