Dat is waarmee miljoenen burgers in Noord-Korea begin deze maand werden geconfronteerd, nadat het regime van Kim Jong Il onaangekondigd een nieuwe nationale munt, de won, had geïntroduceerd die de oude in één klap waardeloos maakte.Noord-Koreanen kregen enkele dagen de tijd hun oude voorraad wons in te ruilen, maar wel tegen een koers van 100 op 1, dus voor honderd oude won kregen ze er één nieuwe terug. Verder gold er een maximum van 100.000 om te wisselen won per familie.

Terwijl in het Westen en andere rijke landen de decembermaand een tijd van kopen en uitgeven is, bijten zwaar gedupeerde Noord-Koreanen deze en komende maanden extra op een houtje omdat hun koopkracht door deze opwaardering van de won gigantisch is gekelderd.

Dat was ook de bedoeling van Kim Jong Il en zijn kliek, denken waarnemers. In het hermetisch afgesloten land is aan alles gebrek en ligt het leven stil, maar niet op de zwarte markt; dat is de private markt die buiten de greep van de centraal geleide planeconomie is gebleven en waar de prijzen door vraag en aanbod worden bepaald. De prijzen zijn er sterk gestegen omdat deze markten, de zogenaamde ”jangmadang”, erg populair zijn onder burgers – en dat is begrijpelijk, want waar zouden die anders hun spullen halen?

In 2002 was het Pyongyang zelf dat de private markten enige ruimte gaf. Uit pure noodzaak, omdat het publieke distributiesysteem niet meer werkte. Al snel wilden de machthebbers die vrijheid indammen, maar dat bleek onmogelijk: burgers lieten zich deze niet meer ontnemen. Nu heeft Kim Jong Il dus een nieuwe aanval geopend door de koopkracht van de bezoekers van de markten aan te tasten. Nu ze hun geld zien wegslinken, kunnen ze op de vrije markt nauwelijks nog terecht.

Nieuwe rijken

Dictator Kim wil zo vooral zijn positie veiligstellen, want dankzij de private markt is er een middenklasse van nieuwe rijken ontstaan die de hulp van de staat niet meer nodig heeft en dus in staat is om zich tegenover Kim en zijn kliek op te stellen.

Overigens heeft ook de elite binnen het bestuurlijke apparaat en het leger zich via deze markten verrijkt, en dat is voor de met zijn gezondheid tobbende Kim des te meer bedreigend nu hij bezig is de machtsoverdracht aan zijn zoon Kim Jong Eun te regelen. Helemaal effectief zal deze slag niet zijn, omdat de elite zijn rijkdom voor een groot deel in Chinese yuan, Amerikaanse dollars en –steeds vaker– in euro’s heeft ondergebracht.

Dat deze geldtruc met Kims machtsoverdracht te maken heeft, is voor de Oostenrijkse hoogleraar Oost-Aziatische economie aan de Universiteit van Wenen en Noord-Koreakenner dr. Rudiger Frank zonneklaar. Hij wijst daarbij op de symbolische waarde van de nieuwe won-biljetten vanwege de beeltenissen die erop staan.

Het biljet van 2000 won is volgens Frank het opmerkelijkste, omdat het voor het eerst de tweede generatie machthebbers (lees: Kim Jong Il ) afbeeldt. „Dat Kim Jong Il het werk van zijn in 1994 overleden vader Kim Il Sung voortzet is bekend en overal in Noord-Korea zichtbaar. Kim Jong Ils portret hangt in elk huis en kantoor naast dat van zijn vader. Maar tot nog toe was er nergens een standbeeld van Kim Jong Il alleen te vinden, nergens een Kim Jong Il-straat of -laan, geen naar hem vernoemd plein, school of universiteit. En ook op de biljetten werd Kim Jong Il niet genoemd of getoond.”

De gedachte hierachter is volgens Frank dat Kims gezag niet is los te maken van dat van zijn overleden vader, die na zijn dood tot ”Eeuwig President” van het land werd bestempeld. Kim Jong Il’s macht en gezag was afgeleid gezag: zonder machtige vader, geen machtige zoon.

Daar komt nu verandering in, en de beeltenissen op de bankbiljetten laten dat zien. Niet dat Kim nu ineens wel op het papiergeld staat; nog slechts symbolisch wordt naar hem verwezen, bijvoorbeeld met de afbeelding van zijn geboorteplek en andere voor Kim belangrijke locaties. Ze zijn genoeg voor een helder signaal. „De nieuwe biljetten van 5000, 2000 en 1000 won hebben allemaal deze boodschap: Kim Il Sung is niet langer dé leider, maar nog slechts de eerste en oudste leider. De biljetten suggeren nu voor het eerst een eerste (Kim Il Sung) en een tweede generatie (Kim Jong Il) machthebbers, en dat creëert ruimte voor een derde, die van Kims zoon Kim Jong Eun.”

Nu hij de macht aan zijn zoon moet gaan overdragen kan Kim Jong Il zijn legitimiteit enkel op zijn opvolger overdragen als hij van zichzelf gezag heeft (of suggereert) en niet meer leunt op het gezag en de uitstraling van zijn vader.

Intussen ploeteren zijn onderdanen voort. Zij worden zwaar getroffen door de monetaire blitzkrieg van deze dictator, omdat ze voor hun voedsel, voor medische zorg en voor tal van andere levensbehoeften van de private markten afhankelijk zijn. Om die reden is er kans dat Kims stap tegen hem zal werken omdat de rust juist zal afnemen.