In 2005 was de sector verpleging en verzorging goed voor 9,8 miljard euro aan collectieve uitgaven; de helft van de totale uitgaven in het kader van de Algemene wet bijzondere ziektekosten (AWBZ).Ongeveer 6 procent van de bevolking van 30 jaar en ouder maakt gebruikt van deze zorg.

De daadwerkelijke groei van de uitgaven aan verpleging en verzorging hangt met name af van prijsstijgingen in de zorg. Meer nog dan de vergrijzing en de veranderende vraag naar zorg bepaalt de prijsontwikkeling de groei van de collectieve uitgaven, aldus het SCP.

Bij vaste prijzen voorziet het onderzoeksbureau een uitgavenstijging van 9,8 miljard euro in 2005 naar 14,1 miljard euro in 2030. Bij een middellangetermijnprijsstijging groeien de collectieve uitgaven echter tot 24,8 miljard euro in 2030, bij een kortetermijnprijsstijging zelfs tot 30,3 miljard euro in dat jaar.

Op basis van het langetermijnscenario houdt het SCP er echter rekening mee dat de verwachte prijsstijging in de periode 2005-2030 gemiddeld 2 procent per jaar zal bedragen. De totale uitgavenstijging komt daarmee neer op zo’n 3,5 procent per jaar, waarmee de uitgaven aan verpleging en verzorging zullen toenemen tot ruim 22,5 miljard euro in 2030.

Oorzaak van de prijsstijgingen zijn volgens het SCP vooral de loonstijgingen. Ook de dalende arbeidsproductiviteit in de zorg speelt een rol. Dat de arbeidsproductiviteit is gedaald, wil volgens het SCP echter niet zeggen dat de doelmatigheid is afgenomen. „Het kan ook duiden op een betere kwaliteit van dienstverlening (meer handen aan het bed) en betere arbeidsomstandigheden (lagere werkdruk). Deze extra uitgaven zijn het gevolg van politieke keuzen”, aldus het SCP.

Behalve de prijsstijgingen spelen bij de groei van de collectieve uitgaven aan verpleging en verzorging ook de bevolkingsgroei en de vergrijzing een rol. Hun bijdrage aan de groei van de collectieve uitgaven is echter kleiner dan die van de stijgende prijzen, aldus het SCP.

De bevolking groeit met slechts 0,4 procent per jaar. Het aantal 65-plussers neemt weliswaar toe met ongeveer 2,2 procent per jaar, maar de opwaartse druk van verpleging en verzorging door deze vergrijzing wordt onder andere getemperd door de neerwaartse druk van een stijgend opleidingsniveau, waarbij van belang is dat hoger opgeleiden gemiddeld gezonder zijn dan lager opgeleiden, omdat ze een gezondere levensstijl hebben en minder (fysiek) zware beroepen uitoefenen. Ook het feit dat veel ziekten, met uitzondering van diabetes, zenuwaandoeningen zoals Parkinson en psychiatrische aandoeningen, minder vaak voorkomen dan op grond van de gewijzigde bevolkingsgroei en -samenstelling mag worden verwacht, speelt een rol.

Uiteindelijk blijft de stijging van de vraag naar collectieve verpleging en verzorging daardoor beperkt tot 1,2 procent per jaar, aldus het SCP.

De groei van het aandeel 65-plussers houdt zeker aan tot 2030. Wel is de vergrijzing daarna over haar hoogtepunt heen. Recente beleidswijzigingen zoals de versobering van de AWBZ en de invoering van de Wet maatschappelijke ondersteuning, die delen van de AWBZ overhevelde van het Rijk naar gemeenten, zijn nog niet in de SCP-ramingen verwerkt.

Zowel de Sociaal-Economische Raad (SER) als de Raad voor de Volksgezondheid en Zorg (RVZ) benadrukte vorig jaar dat het zaak is de langdurige zorg toekomstbestendiger te maken. De SER bepleit een scherpere afbakening van de aanspraken op deze zorg en wil daarnaast de marktwerking bevorderen. Ook de RVZ is voor marktwerking en het bevorderen van doelmatigheid in de zorg.

Het is echter de vraag of dergelijke instrumenten volstaan om de meer fundamentele kostprijsverhogende factoren, zoals kwaliteitsverbeteringen, te beheersen, waarschuwt het SCP.