De leiding van de conferentie was in handen van de Nederlandse Zendingsraad (NZR), de Vrije Universiteit en de Azusa Theologische Hogeschool. Hoog op de agenda stond de vraag wat de snelgroeiende pinksterkerken op het zuidelijk halfrond kunnen betekenen voor de westerse kerken, die te kampen hebben met een terugloop van het ledental.

Het aantal vertegenwoordigers van de migrantenkerken op het congres was gering. Niet verwonderlijk, zegt drs. W. van Laar, secretaris van de NZR. „Veel voorgangers hebben gewoon een baan en zijn vaak alleen op de zondagen bij de gemeente betrokken. Wij worden doorbetaald wanneer we hier zitten, zij missen hun inkomsten.” Maar ook inhoudelijk zijn de traditionele kerken volgens hem te westers en verburgerlijkt om elkaar echt te kunnen ontmoeten en van elkaar te leren.

Er heersen vaak vooroordelen over de pinksterkerken, zegt Van Laar, „als zouden ze zich te buiten gaan in excessen, zoals het spreken in tongen. Maar het zijn juist kerken die dicht bij de armen staan en een plaats van gemeenschap en genezing willen zijn.”

Prof. Allan H. Anderson van de Universiteit van Birmingham beschouwt het als de hoofduitdaging voor de kerken in het Westen dat ze hun relevantie voor de mensen in hun eigen omgeving laten zien. „Dat is het geheim van de snelle groei van de pinksterkerken. De westerse kerken zijn te veel op Europa gericht, weten de gewone man niet aan te trekken. Op zich is de secularisatie geen hindernis, want de leegte zoekt religieuze vervulling. Maar het is vooral de kloof tussen middengroep en basis die zich wreekt. Als de kerken in het Westen deze basis weten aan te spreken, kunnen ze net zo succesvol worden als die in de derde wereld.”

In zijn lezing liet Anderson zien hoe groot de groei van de pinksterbeweging is. Volgens de laatste cijfers zijn er wereldwijd 553 miljoen christenen die tot de pinksterkerken en de charismatische beweging behoren, bijna 27 procent van alle christenen in de wereld. Dat aantal zal naar verwachting oplopen tot 31 procent in 2025.

Vooral in Latijns-Amerika is sprake van een onstuimige groei: inmiddels behoort 10 procent van de bevolking tot de pinksterkerken. Brazilië spant de kroon, met het hoogste aantal pinksterlingen ter wereld: er komen daar op zondag meer pinksterlingen samen dan rooms-katholieken. Maar liefst 40 procent van de totale bevolking behoort tot de pinksterkerken. Vergelijkbare groeicijfers zijn van toepassing op Afrika (11 procent van de bevolking rekent zich tot de charismatische richting) en Azië (die in totaal 135 miljoen pinksterleden kent).

Kortom, duizelingwekkende cijfers vergeleken met de snelle ontkerkelijking in het Westen. Hebben de kerken hier de boot gemist? In de ogen van prof. Donald Dayton (California, VS) ligt er ook een oecumenische schuld. „De Wereldraad van Kerken heeft de charismatische kerken te lang genegeerd. Ze werden niet gezien als een serieuze partner, waarmee een dialoog te voeren is. Ze hadden geen bisschoppen, geen uitgewerkte sacramentsleer en beschikten niet over oecumenische documenten. De meeste lidkerken van de Wereldraad zijn Europese staatskerken. De pinksterkerken werden bovendien gezien als een gevaar voor de Oosters-Orthodoxe Kerken. Maar de ironie is dat de pinksterkerken juist door hun intensieve contacten aan de basis de oecumene meer hebben bevorderd dan de Wereldraad.”

Het aantal migrantengemeenten in Nederland wordt geschat op 624. Ze bestaan inmiddels uit alle denkbare nationaliteiten, afkomstig uit alle werelddelen. Ds. John Tan van de Indonesische ”Christengemeente van het Nieuwe Verbond”, vertelt hoe belangrijk een kerk is voor de migranten die het Nederlands niet beheersen. Zelf kwam hij in 1985 naar Nederland. Hij diende een pinksterkerk in Amsterdam; vertrok in 1991 naar een gemeente in Zwolle en is sinds 1994 weer in Amsterdam.

„Als je geboren bent in een bepaald land”, zegt ds. Tan, „heeft dat in cultureel, emotioneel en geestelijk opzicht wortel in je geschoten. Als je naar een ander land emigreert, komt die innerlijke mens met je mee. Dat kun je niet negeren. Dat probleem geldt vooral voor de oudere generatie, die nog steeds moeite heeft met het Nederlands.” Als taak voor zijn kerk ziet hij in de eerste plaats het bereiken van niet-westerse mensen en buitenlanders met het Evangelie.

Ds. Tom Marfo, van de Afrikaanse ”House of Fellowship”, komt met zijn gemeente bijeen in een parkeergarage in de Bijlmermeer. „Een sombere plaats”, zegt hij. Toch ziet zijn gemeente zichzelf als „een plek van licht in de duisternis.” De ongeveer tachtig gemeenteleden zijn voornamelijk Afrikanen en vooral gericht op zending. De gemiddelde leeftijd van de leden ligt rond de 24. „We voelen ons een plaats van genezing in de gebrokenheid van de stad. Samenwerking met de traditionele kerken staat hoog op onze agenda. We willen partners zijn in de ene zending van God om elkaar te helpen in de gemeenschappelijke roeping.”

M. Esc. Anderson, Afrikaans journalist en lid van een pinkstergemeente in Amsterdam, ziet nog steeds een grote kloof tussen zijn kerk en de Nederlandse kerken. „Natuurlijk speelt de taalbarrière een rol”, zegt hij, „maar funest is ook de gereserveerde en formele houding van Nederlanders ten opzichte van buitenlanders. Nederlanders kunnen zeer uitgelaten zijn in een voetbalstadion, maar in de kerken gebeurt maar weinig. Als het gaat om evangelisatie staan Europese christenen niet in de frontlinies. Afrikanen gaan de straat op, delen lectuur uit en vertellen midden op de straat wat het Evangelie voor hen betekent.”

Kerkzijn, dus dicht bij de mensen zijn. Een betere vergaderplaats voor het congres was niet denkbaar. Het internationale gezelschap kwam bijeen in kerkcentrum ”De Nieuwe Stad”, hartje Bijlmermeer. Op de straten, in parken en op de drukbezochte sportveldjes in de omgeving -de lenteachtige zon schijnt uitbundig- zijn nauwelijks Nederlanders te zien. Surinamers en andere donkergekleurde bewoners maken de dienst uit. Inderdaad, de migrantenkerken vormen de weerspiegeling van een bevolkingsgroep in opkomst.