Regen striemt donderdagmiddag over het water van de Merwede. Boven de rivier hangen donkere wolken. Fietsers op de Rivierdijk in Hardinxveld-Giessendam zijn doorweekt. Een postbode doet zijn ronde langs de kleine dijkhuisjes waarvan er opmerkelijk veel te koop staan. De stalen kabels van de kranen bij de scheepswerven zwiepen werkloos in de wind. Het werk aan de Dravo Costa Dorado op de dwarshelling gaat ondanks het barre weer gewoon door.De bedrijfshal van IHC Merwede is in Hardinxveld-Giessendam niet te missen. Vanaf de snelweg A15 zijn de rode letters van het logo al te zien. Het dorp Boven-Hardinxveld ligt ingeklemd tussen die snelweg en de rivier de Merwede. Scheepsbouw en –reparatie stempelen hier het werk van generaties. De grootste werf is IHC Merwede Shipyard, buurman van Damen Shipyards. Een eindje verderop langs de Rivierdijk is Merwede Repair. Met de Dravo Costa Dorado op de helling.

Tijdelijk

Het bericht kwam deze week hard aan. IHC Merwede sluit vanaf half maart 2010 de helling in Hardinxveld-Giessendam. Na 107 jaar gaat die op slot. Officieel heet het dat de helling tijdelijk wordt gesloten, en weer opengaat als er genoeg orders zijn. Maar dat gelooft niemand in het rivierdorp.

IHC Merwede BV is in 1992 ontstaan door een samengaan van IHC Holland (Industriële Handels Combinatie Holland) en Merwede Shipyard. Beide bedrijven bestaan meer dan honderd jaar. IHC is gespecialiseerd in baggerscheepvaart, Merwede Shipyard bouwt onder andere voor de offshore industrie.

IHC Merwede heeft vestigingen in onder andere Hardinxveld-Giessendam, Sliedrecht, Kinderdijk, Krimpen aan den IJssel en Heusden. Er vallen geen gedwongen ontslagen onder de ruim 200 personeelsleden van IHC in Hardinxveld. Honderd man personeel gaat naar de IHC-werf in Krimpen aan den IJssel, tachtig medewerkers worden intern herplaatst bij andere Nederlandse werven van IHC Merwede. „Wij reageren met deze maatregelen op de veranderde marktomstandigheden”, aldus directeur personeelszaken van IHC Merwede Bert van der Sluis. „Uit de offshore sector komen bijna geen nieuwe opdrachten meer. Bovendien is de helling in Krimpen aan den IJssel breder en daardoor geschikter voor de bouw van meer complexe schepen.”

Mottenballen

Een werknemer die anoniem wil blijven, gelooft daar niet veel van. Hij vertelt over de bijeenkomst waarop de algemeen directeur van IHC Merwede, Goof Hamers, de tijdelijke sluiting aankondigde. „Hamers sprak over in de mottenballen leggen. Hij zei dat het zover gekomen is door het uitblijven van nieuwe orders. Vreemd, er was een order ophanden van de grote baggermaatschappij Boskalis, maar de directie wilde dat schip niet laten bouwen op de locatie Hardinxveld, maar op de locatie Krimpen. Krimpen wordt gezien als het paradepaardje van IHC.”

Volgens de man, die al ruim 25 jaar bij IHC Merwede werkt, was er nog een optie om de werf te redden. „IHC huurt een terrein in Heusden. Het huurcontract loopt tot begin 2011. Men zou het werk inclusief personeel over kunnen halen naar Hardinxveld. Gebeurt niet.”

Volgens de IHC-werknemer is er veel „verdriet en verslagenheid” onder het personeel in het rivierdorp. „De oudste en beste werf moet dicht. Sommige mensen hebben er wel veertig jaar trouwe dienst op zitten.” Henk Haverkamp, voorzitter van de ondernemingsraad bij IHC Merwede, vindt dat er „niet zo veel schokkends” aan de hand is. „Als er geen orders zijn, dan is er geen werk. Zo simpel is het. De directie moet altijd anticiperen op de markt en dat gebeurt nu ook.”

Wereldmarktleider

IHC Merwede is wereldmarktleider in de bouw van baggerschepen. In april van dit jaar gleed de Vox Maxima van de werf in Kinderdijk. Met een inhoud van 31.200 kubieke meter de grootste sleephopperzuiger ooit in Nederland gebouwd.

Vorig jaar november werd in China een nieuwe productiefaciliteit geopend. In september 2008 ging IHC Merwede nog op zoek naar „honderden” nieuwe werknemers. Het aantal medewerkers groeide in korte tijd van 2200 naar ruim 4000, inclusief de mensen met een tijdelijk contract en inleenkrachten. De scheepsbouwer profiteerde naar eigen zeggen van de aanhoudende vraag naar olie en gas en de sterke toename van goederenvervoer en daarmee gepaard gaande behoefte aan infrastructuur.

In januari 2008 leverde IHC Merwede het bewijs dat de voormalige werf van Van der Giessen-de Noord in Krimpen aan den IJssel weer levensvatbaar was. De tewaterlating van de Superior Achiever was de eerste onder de vlag van de nieuwe werfeigenaar. IHC Merwede nam de werf in Krimpen in 2007 weer in gebruik. Het is de grootste overdekte scheepsbouwhelling in Nederland.

Cyclisch

Is de tijdelijke sluiting van ‘Hardinxveld’ een teken aan de wand? Worden de problemen in de Nederlandse scheepsbouw steeds nijpender? In een interview met deze krant in februari 2007 was IHC-directeur Hamers nog euforisch. „De wereldeconomie groeit. Er is behoefte aan infrastructuur. Of het nou gaat om kunstmatige eilanden in Dubai, havenuitbreidingen in China of de aanleg van de Tweede Maasvlakte; er moet altijd worden gebaggerd.”

Tegelijk besefte hij ook toen dat de scheepsbouwmarkt cyclisch is. „We worden voortdurend tussen hoop en vrees heen en weer geslingerd. We bouwen vier tot zes grote schepen per jaar. Het op elkaar afstemmen van de wensen van de klant, levertijd en ruimte op de helling is een subtiel en ingewikkeld spel. Van tekening tot aflevering, daar gaat gauw twee jaar overheen.”

Tot vorig jaar groeide het aantal orders voor IHC sterk. Dit jaar geeft een terugval te zien. De omzet van IHC Merwede steeg de afgelopen jaren explosief: van 500 miljoen in 2006 naar (verwachting) 1,1 miljard dit jaar. Voor 2010 is een daling voorzien naar 800 miljoen euro.

Personeelsman Van der Sluis meent dat IHC Merwede ook in 2009 en 2010 een „nette winst” zal behalen. „We hebben nog voldoende werk, we zijn een gezond bedrijf en we leiden nog steeds zelf mensen op. Maar de marktomstandigheden zijn niet gemakkelijk.” IHC Merwede boekte vorig jaar een recordwinst van 76 miljoen euro op een omzet van 1,1 miljard euro.

Orders

De Nederlandse scheepsbouw heeft goede jaren achter de rug, maar kampt sinds oktober 2008 met het opdrogen van orders. „De werf in Hardinxveld-Giessendam krijgt al een jaar geen nieuwe orders meer”, stelde A. van der Plas, lid van de ondernemingsraad namens de RMU, eerder deze week. De economische crisis is dus gearriveerd aan de Rivierdijk in Hardinxveld-Giessendam.

IHC is niet de enige scheepsbouwer die het moeilijk heeft. Als er al nieuwe orders zijn, zijn die moeilijk financierbaar voor opdrachtgevers en werven, omdat de banken terughoudend zijn met het verstrekken van kredieten, constateert Scheepsbouw Nederland, de overkoepelende organisatie van scheepsbouwers. De banken hebben sinds het begin van de financiële crisis de eisen sterk aangescherpt.

Volgens een woordvoerder van FNV Bondgenoten vindt er op Europees niveau in de scheepsbouw „een bloedbad” plaats. „Werven doen er alles aan om het hoofd boven water te houden.”

Hoe nu verder? „Beter ten halve gekeerd dan ten hele gedwaald”, zegt Chris Baggerman, coördinator arbeidsvoorwaardenbeleid bij de RMU. Samen met de andere bonden en de or spreekt hij met de directie van IHC over Hardinxveld.

„Het sluiten van een meer dan een eeuw oude scheepswerf is geen sinecure”, aldus Baggerman. „Temeer daar scheepswerf De Merwede in Hardinxveld-Giessendam bekendstaat als een efficiënt draaiende werf met gemotiveerde werknemers. Het sluiten van een werf gaat sneller dan het weer openen en kost veel geld. De sluiting van de werf Van der Giessen-de Noord in Krimpen aan den IJssel in 2003 en het weer openen in 2007 spreekt wat dit betreft boekdelen.”

De RMU wil de or van IHC Merwede voldoende tijd geven om samen met een extern ingeschakelde adviseur de plannen te bezien. Baggerman: „Terecht vraagt menige werknemer van scheepswerf De Merwede zich af of het naar Hardinxveld-Giessendam halen van sectiebouw van de in Heusden gehuurde werf met een onoverdekte helling niet veel goedkoper en efficiënter is dan derden straks sectiebouw te laten doen op de werf in Hardinxveld-Giessendam. Anderzijds realiseert de RMU zich dat dit weer gevolgen heeft voor de werknemers in Heusden.”

Verstandig

Ook de RMU moet vaststellen dat het bouwen van baggerschepen een cyclische markt is met pieken en dalen. „Het is verstandig geweest van de directie om hierop te anticiperen door, na de ingrijpende reorganisaties in de jaren tachtig en in 2004, een flexibele schil te creëren van werknemers met tijdelijke contracten en zogenaamde inleenarbeidskrachten. Helaas zullen deze mensen als eersten hun baan verliezen. In de kern is IHC Merwede een financieel solide bedrijf dat de laatste jaren winstgevend is geweest en voldoende vet op de botten heeft gekregen en hierdoor in staat is geweest om voldoende eigen vermogen op te bouwen. Dat neemt niet weg dat de directie de verantwoordelijkheid heeft om tijdig de bakens te verzetten als er zwaar weer op komst is.”

De RMU zet in op geen gedwongen ontslagen voor de vaste medewerkers en een ouderenregeling op vrijwillige basis voor medewerkers die dicht tegen hun pensioen aan zitten. „Voor de werknemers die overgeplaatst worden van Hardinxveld-Giessendam naar Krimpen Shipyards in Krimpen aan den IJssel moet een goede vervoers- of verhuisregeling komen, zoals collectief vervoer met bus of watertaxi.”

Het personeel is verteld dat de orderportefeuille in Kinderdijk tot 2012 is gevuld, die in Sliedrecht tot het derde kwartaal van 2010. Of dat tot nieuwe maatregelen leidt, is niet duidelijk. De directie van IHC wil niet speculeren op de verre toekomst. Hamers: „We zijn een gezond bedrijf en dat willen we volgend jaar ook zijn door ons nu aan te passen aan de nieuwe markt. We doen dat beheerst en netjes, voordat het echt verkeerd gaat. Ik ken niemand die de economische crisis heeft voorspeld en ook niemand die het einde voorziet.”