Vrijdag promoveerde ds. Harms in Apeldoorn op Calvijns visie op de kerk, naar aanleiding van diens commentaar op de kleine profeten. In zijn boek ”In God’s Custody: The Church, a History of Divine Protection. A Study of John Calvin’s Ecclesiology based on his Commentary on the Minor Prophets” (uitg. Vandenhoeck & Ruprecht, Göttingen) beschrijft de promovendus hoe Calvijn de kerk van het Oude Testament beziet vanuit het perspectief van de kerk van zijn tijd.De kerk in de tijd van de kleine profeten was een vervallen kerk, vol afgoderij en uitwendige godsdienst. Ds. Harms: „Men dacht dat de uitwendige ceremoniën de ware kerk vormden. De kerk van het Oude Testament dient voor Calvijn als waarschuwend voorbeeld voor de kerk van zijn tijd. Zoals God Israël tuchtigde tot boete en bekering, zo straft God het ongeloof en de onboetvaardigheid van de kerk van zijn tijd. Ten diepste blijkt volgens Calvijn hieruit Gods vaderlijke zorg voor Zijn volk.”

Calvijn zag de christelijke kerk van het Nieuwe Testament organisch verbonden met de kerk van het Oude Testament. „Calvijn leerde één kerk, één verbond. Christus is het Hoofd van de kerk van het Oude én het Nieuwe Testament. Er is hoogstens verschil in bedeling.”

Zonder dat hij het expliciet zegt, ziet Calvijn nog een andere parallel in de tijd van de kleine profeten, namelijk die met de kerk van Rome en de Reformatie. „Het noordelijke tienstammenrijk, de Israëlieten, was het rijk dat zich afgescheiden had van het rijk van Juda, de stam van David. Dat laatste rijk zag Calvijn als het rijk van Christus. Calvijn zegt indirect dat het tienstammenrijk op Rome lijkt; de stam van Juda op de kerk van de Reformatie. Voor Calvijn was de Reformatie geen gouden tijdperk, maar herstel van de vervallen kerk. Het noordelijke tienstammenrijk heeft zich verwijderd van Jeruzalem, de plaats van de tempel.”

Spanningsvolle eenheid

De kerk is bij Calvijn zowel onzichtbaar (naar haar verkiezing) als zichtbaar (historisch, tijdelijk). „Calvijn ziet de kerk als een spanningsvolle eenheid tussen verkiezing en verbond. De wil van God is één en onveranderlijk, maar drukt zich uit in de tijd. Dat is het verbond. Verkiezing is bij Calvijn geen basis van een vruchteloze speculatie, maar teken van hoop in een turbulente en onzekere wereld. Calvijn noemt de verkiezing een labyrint of doolhof voor degenen die zich verdiepen in dingen die de mens niet geopenbaard zijn. Verkiezing en verbond zijn twee zijden van één en dezelfde munt.”

Fritz Harms (1960) emigreerde in zijn jeugd met zijn ouders van Nederland naar Grand Rapids (VS). Momenteel is ds. Harms predikant van de United Reformed Churches, een kerkverband dat zich in 1997 afscheidde van de Christian Reformed Church vanwege liberale opvattingen in die kerk. Ds. Harms is als predikant verbonden aan het verpleeghuis Bethany in Ripon (Californië).

Volharden

Door het lezen van Calvijn ziet hij zijn kerkelijke overgang nu anders, hoewel hij nog van harte staat achter zijn beslissing. „Ik voelde me bezwaard over de ontwikkelingen binnen de CRC. Toen ik me afscheidde, had ik een pluralistisch kerkbegrip: je gaat bij de ene kerk weg en je gaat naar een andere toe. Nu neig ik meer tot het standpunt om te volharden in de strijd. Je kunt pas de kerk verlaten als er een valse leer geleerd wordt en je niet de vrijheid hebt om het Woord te verkondigen.”

Van Calvijn heeft de promovendus geleerd dat in alles de norm van Gods Woord geldt. „Calvijn waarschuwt voortdurend tegen tirannie. Tirannie ontstaat er wanneer ambtsdragers hun gezag misbruiken ten koste van het Woord van God. Die tirannie kan er zowel bij conservatieve als progressieve kerkleiders zijn.”