De SCP-publicatie vertelt eigenlijk niets nieuws over kerk en religie in Nederland, concludeert hoogleraar godsdienstsociologie prof. dr. Hijme Stoffels na kennisname van het rapport. „De statistieken gebruiken bijvoorbeeld drie jaar oude cijfers. Ik had gehoopt dat er meer nieuws in zou staan.”De getallen over het lidmaatschap van kerken (zie tabel) blijven evenwel pijnlijk: het percentage Nederlanders dat lid is van een kerk is sinds 1990 afgenomen van 65 naar 44 procent. De Rooms-Katholieke Kerk en de Protestantse Kerk in Nederland verloren in dat tijdvak samen ruim 2 miljoen leden. De afname van 44 procent in de PKN geeft volgens Stoffels wel een vertekend beeld, omdat sinds de fusie in 2004 de geboorteleden niet meer meetellen in de statistieken. De hoogleraar aan de VU ziet in het SCP-rapport een bevestiging van een trend die al langer te zien is: de toenemende tweedeling tussen religieuzen en seculieren.

Stoffels wijst op de statistieken over instituties waarin mensen vertrouwen hebben. Kerken staan daarin bijna helemaal onderaan, net boven politieke partijen, terwijl het leger, de politie en de media op veel vertrouwen kunnen rekenen. „Zulke cijfers laten de polarisatie rond kerken zien. Het wantrouwen ten aanzien van kerken en religie bij een bepaald deel van bevolking moet je niet onderschatten.”

Kerken zijn niet de enige maatschappelijke organisaties die te maken hebben met teruglopende ledentallen. Ook politieke partijen, vakbonden en omroepen weten steeds minder mensen blijvend aan zich te binden. Stoffels: „Mensen willen goede doelen als Greenpeace of Amnesty International best steunen, maar dat is geen levenslange betrokkenheid. Mensen kiezen veel bewuster waaraan ze hun tijd en geld geven. Kerken en religieuze instellingen hebben daar ook mee te maken.”

Een factor van toenemend belang zijn de ongeveer 1,3 miljoen christelijke immigranten. Zij lijken te zorgen voor belangrijke veranderingen aan de basis van het kerkelijk leven, vooral in de grote steden, aldus het rapport.