De verschillende artikelen over kunst, cultuur en een mogelijk christelijk perspectief hierop de afgelopen weken in deze krant hebben mij uitgedaagd te reageren. Dr. Korteweg (RD 31-10) wil het over kunst hebben, mits… Dr. Mackay (RD 14-11) roept op schoonheid te scheppen in deze koude wereld.Dr. Korteweg maakt behartigenswaardige opmerkingen. Visievorming is inderdaad belangrijk. Toch blijf ik zitten met een onbestemd gevoel. Feitelijk verdwijnt nagenoeg alle kunst en cultuur in de prullenbak. Zijn theologische benadering doet in mijn optiek geen recht aan de realiteit. Ik mis het ongemakkelijke, het verontrustende, het onverwachte.

Volgens Korteweg moet kunst alleen op God gericht zijn. Maar een kunstenaar is een mens, geen engel. Wij leven in deze prachtige, pijnlijke, gevallen wereld vol tegenstrijdigheden. Daar gaat kunst éígenlijk over, getuige de kunstgeschiedenis. Het lijkt me dan ook vruchtbaarder de wereld van kunst en cultuur te laten voor wat hij is en ernaar te leren kijken. Er hangt in de musea veel ”getuigenis, profetie”.

In het inspirerende artikel ”Geef ruimte aan kunst en cultuur” van dr. Ewald Mackay zette in het bijzonder de volgende zinsnede mij aan het denken: „Misschien is de maatschappij (Mackay: ”refoland”) in zijn enorme materiële gerichtheid wel veel autonomer dan de gemiddelde kunstenaar die in zijn immateriële wereld woont en schoonheid schept.” Met dit artikel probeer ik de discussie uit zijn kunstisolement te halen. Zeker vanuit christelijk perspectief is de immateriële wereld immers een integraal onderdeel van ons bestaan!

Het is echter mijn ervaring dat veel mensen niet gewend zijn, niet geleerd is, in een immateriële wereld te wonen. Sterker, vaak is deze wereld onbekend en onbegrepen. Hoe moet dat dan met visievorming? Het huidige curriculum van het reformatorisch onderwijs is vaak onvoldoende gericht op een integrale ontwikkeling van culturele identiteit.

Hoopgevend vind ik de visie van het exemplarisch onderwijs dat onder andere focust op cultuur en het stimuleren van ”betekenisvolle activiteiten”. Als dat nu eens een begin is van een breder ontwikkeld bewustzijn van en je actief verhouden tot cultuur? Dan zal dat noodzakelijkerwijs kunst voortbrengen, dat is evident aan een cultuur. Dan pas kan er een meer vanzelfsprekende reflectie en visievorming op gang komen die breder gedragen wordt.

Spanningsveld

Er is een droom, een verlangen. Niet naar hoge of lage cultuur, maar naar authentiek werk in antwoord op onze maatschappij, gevuld vanuit de rijkdom van eeuwenoude traditie, vanuit het geloof, vanuit ons wezen. En dit werk ís er, ook nu, zij het schaars en soms nauwelijks in kaart gebracht. Er zijn initiatieven, kunstenaars, dichters, musici en schrijvers die totaal verschillend maar prachtig werk maken waarbij er één verbindende factor is, het perspectief van het geloof.

Wat zou het bijzonder zijn als deze cultuur zich als een volwaardig en inhoudelijk fenomeen openbaarde en ook gestalte kreeg in opvoeding, onderwijs, werk en dagelijks leven! Een authentieke cultuur waarvan kunst een vanzelfsprekend onderdeel is.

Is er vruchtbare grond? Is er ruimte voor creativiteit? Ja, de christelijke traditie kent talloze zichtbare én onzichtbare elementen die van onschatbare waarde zijn. Het geloof is hiervan het ultieme voorbeeld. Deze geestelijke realiteit vormt een contrast met de werkelijkheid, waardoor een spanningsveld ontstaat. Juist hier vormt zich vruchtbare grond van waaruit werk kan ontstaan waarin dit spanningsveld samensmelt in een kunstwerk. Een zakdoekje kan voldoende zijn (zie foto).

Er is heel wat te ervaren en te leren wanneer een nietig mens zich begeeft in de vruchtbare tuin der kunsten. Ongetwijfeld ontdekt hij daar ook verboden vruchten. De vraag blijft wat dat te zeggen heeft.

De auteur is ontwerper bij een architectenbureau en studeert aan de Rotterdamse Academie van Bouwkunst.