De aanscherping is een gevolg van de nieuwe Successiewet die aan het begin van deze maand door de Tweede Kamer is aangenomen. De Eerste Kamer dient zijn goedkeuring nog te geven. Desalniettemin heeft de Belastingdienst de procedure in gang gezet om te beoordelen welke goede doelen vanaf 1 januari 2010 nog als anbi zijn geregistreerd.Volgens de Belastingdienst moeten de instellingen het formulier vóór 6 januari 2010 aan de Belastingdienst terugsturen. Een instelling die op basis van de nieuwe regels niet meer aan de nieuwe voorwaarden voldoet, verliest de fiscaal gunstige anbistatus met ingang van 1 januari 2010.

Het is verstandig om de anbi-formulieren zo snel mogelijk ingevuld aan de Belastingdienst te retourneren. Dan heeft uw instelling zo snel mogelijk zekerheid over de anbistatus in 2010. Bij de meeste kerken wordt de anbi nieuwe stijl overigens centraal geregeld.

Logistieke operatie

Het zou natuurlijk het prettigste zijn als alle goede doelen en andere anbi’s op 31 december 2009 al weten of zij vanaf 2010 nog anbi zijn. Maar voor de fiscus is de nieuwe controle-procedure een grote logistieke operatie, dus het lijkt twijfelachtig of dit wordt gehaald.

Dit zou de anbistatus van álle instellingen die begin 2010 nog geen bericht hebben gehad over hun anbistatus nieuwe stijl in de weg kunnen staan. Daarom zouden alle huidige anbi’s (ook zij die de anbistatus nieuwe stijl verliezen) in de eerste maanden van volgend jaar bij wijze van overgangsregeling de anbistatus moet behouden.

Een instelling die de anbistatus verliest, krijgt het moeilijker bij de fondswerving: giften aan deze instelling zijn immers niet meer aftrekbaar voor de donateurs. De instelling moet ook flinke bedragen aan schenk- en erfbelasting gaan betalen over de grotere schenkingen en erfenissen (tenzij er sprake is van de speciale categorie ”sociale instelling”).

Overigens hoeven de meeste goede doelen zich geen zorgen te maken over hun anbistatus in 2010. De belangrijkste wijziging is dat een instelling voor 90 procent algemeen nuttig is en dat zal voor bijvoorbeeld charitatieve instellingen geen probleem zijn.

In de Tweede Kamer is het afgelopen jaar naar aanleiding hiervan een discussie ontstaan over de vraag of commerciële activiteiten algemeen nuttig zijn.

Te denken valt aan de situatie dat een goed doel ter ondersteuning van de bouw van scholen in Afrika winkels begint waarin diverse producten worden verkocht. In dit geval is het duidelijk dat de commerciële activiteiten de fondswerving ondersteunen en is de anbistatus niet in gevaar.

Vergissing

De website van de Belastingdienst geeft aan dat een instelling die commerciële (en dus winstgevende) activiteiten verricht ten behoeve van andere goede doelen, zelf geen anbi kan zijn. Deze opmerking berust vermoedelijk op een vergissing. Het zou immers de anbistatus van ”Vrienden van”-stichtingen die artikelen verkopen in gevaar brengen.

Bovendien vindt deze opmerking geen grond in wetsgeschiedenis of jurisprudentie. Wellicht wordt gedoeld op specifieke andere situaties.

Seniorenbus

Bij andersoortige verkoop- en dienstverlenende activiteiten (die niet zien op fondswerving) is de Belastingdienst vaak erg streng. Bijvoorbeeld bij de stichting seniorenbus, die als doel heeft te voorkomen dat ouderen in een sociaal isolement raken. Terecht heeft de rechtbank in Den Haag hierover dit voorjaar geoordeeld dat deze stichting algemeen nuttig is, gezien de grote groep vrijwilligers en de gereduceerde tarieven. Ook vanaf 2010 moeten dergelijke instellingen naar mijn mening hun anbistatus behouden.

Het goede doel dat vanuit zijn doelstelling een fabriek in Bangladesh start om heel goedkoop medicijnen te kunnen leveren aan de lokale bevolking, zou eveneens gevaar kunnen lopen. Een versoepeling van het beleid van de Belastingdienst is op haar plaats.

Een speciale categorie vormen de zang-, toneel- en harmonieverenigingen. Gelet op de bewoordingen van de staatssecretaris en de website van de Belastingdienst zullen de meeste hiervan hun anbistatus in 2010 verliezen (zij kunnen nog wel sociale instelling zijn). Ook deze conclusie is niet gebaseerd op wet en jurisprudentie. Culturele activiteiten (gratis of niet) kunnen algemeen nuttig zijn, al zou bij genoemde verenigingen het ‘ledenbelang’ wellicht aan de anbistatus in de weg kunnen staan. Of sneeuwt dit particuliere ledenbelang onder ten opzichte van de culturele algemeen nuttige activiteit? Dat is goed mogelijk.

Hoe dan ook, deze discussies roepen de vraag op of de huidige anbicriteria niet gewoon hetzelfde moeten blijven. Dat voorkomt vele nieuwe discussies en procedures bij de rechter.

De auteur is werkzaam bij PricewaterhouseCoopers Belastingadviseurs NV. Reageren aan scribent? fiscaliteiten@refdag.nl.