Godefridus Cornelisz. Udemans (1581/82-1649), predikant te Zierikzee, behoorde samen met de Middelburgse predikant Willem Teellinck (1579-1629) tot de grondleggers van de Nadere Reformatie, een beweging die het kerkelijke, politieke en maatschappelijke leven in de Nederlanden „nader wilde reformeren.”Wat Udemans’ oeuvre betreft: „Eigenlijk ging iedereen ervan uit dat de omvang daarvan wel bekend was”, zegt prof. Op ’t Hof, bijzonder hoogleraar in de geschiedenis van het gereformeerd piëtisme aan de Vrije Universiteit (VU) in Amsterdam. „Ikzelf ook. Een paar jaren terug heb ik een bibliografie van Udemans opgesteld, en geen haar op mijn hoofd die eraan dacht dat die nog wel eens incompleet kon zijn.”

Toch bleek dat wel het geval. „Een particulier die Udemans’ boek in zijn bezit had, stelde mij daarvan op de hoogte, en vorige week heb ik het van hem kunnen kopen.”

Patristische devotie

„Sensationeel”, noemt de predikant van de hersteld hervormde gemeente te Urk de aankoop. „Het gaat hier om een volstrekt onbekend werk. Het gebeurt wel eens dat je in geschriften verwijzingen naar bepaalde titels tegenkomt, en dat zo’n boek zelf dan nergens meer te vinden is. Maar van dit boek was zelfs de titel niet bekend.”

Overigens vormt Udemans’ ”Schriftuurlijke betrachtinghe van de gerustheid des gemoeds” een vertaling van een werk van de Franse predikant Pierre Merlin. Het bevat, aldus prof. Op ’t Hof, een bloemlezing uit het werk van de patres (kerkvaders) Augustinus, Cyprianus, Anselmus en Bernardus. „Ook dat maakt dit boekje buitengewoon interessant. Het bewijst namelijk opnieuw dat de predikanten van de Nadere Reformatie nadrukkelijk in de lijn wilden staan van de patristische devotie, de vóórreformatorische vroomheid.”

De komende tijd wil de piëtismekenner Udemans’ geschrift verder onderzoeken en erover publiceren in het Documentatieblad van de Stichting Studie der Nadere Reformatie (SSNR).

Teellinck

„Deze vondst laat weer eens zien dat er nog steeds enorme ontdekkingen mogelijk zijn”, zegt prof. Op ’t Hof. Ook als het gaat om Willem Teellinck, zijn ‘eerste liefde’. „Maandag was ik op de VU. Mijn promovendus, J. van de Kamp, vertelde mij toen dat hij via internet op een brief van de Amerikaanse puritein John Cotton was gestuit waarin nieuwe gegevens over het laatste levensjaar van Willem Teellinck staan. Ook deze ontdekking is zeer opmerkelijk en wéér een onderstreping van de stelling dat de nadere reformatoren in nauw contact hebben gestaan met puriteinen elders op de wereld.”