Het Spoorwegmuseum gaat historie schrijven met de tentoonstelling, zegt directeur Paul van Vlijmen. „Iets dergelijks als deze expositie is nog nooit eerder gebeurd in de 170-jarige geschiedenis van het spoor. Er komen verschillende topstukken van andere spoorwegmusea in Europa naar Utrecht.”Koninklijke treinen zijn nog nooit het thema van een tentoonstelling geweest. Geheel onterecht, zegt de gedreven museumdirecteur. „Vorsten speelden een belangrijke rol bij de introductie van de trein. Zij zagen de mogelijkheden van het spoorwegennet. De trein paste bij hun status. De eerste machinisten hadden hetzelfde aanzien als de eerste astronaut. De komst van de trein was een schok voor de mensheid, die nooit harder dan in een koets had gereden. De eerste treinreizigers kregen het advies artsen mee te nemen, vanwege mogelijke ademhalingsproblemen.”

De komst van de trein veranderde de manier van regeren, stelt Van Vlijmen. „Vorsten reisden opeens door heel het land en gingen op bezoek bij andere vorstenhuizen. Dat ging tot die tijd veel moeilijker.”

Adelaide

Van Vlijmen en zijn team lijken erin te slagen een aantal bijzondere treinen van buitenlandse vorstenhuizen naar Utrecht te halen. Zo zijn van 15 april tot 5 september 2010 treinen, rijtuigen en treininterieurs uit Engeland, Ierland, België, Portugal, Denemarken, Bulgarije, Duitsland, Finland en Zweden te zien. „Een topstuk is een van de oudst bewaarde koninklijke rijtuigen ter wereld, het rijtuig van koningin-moeder Adelaide van Engeland uit 1842”, aldus Van Vlijmen, die het grote spoorwegmuseum in York ertoe wist over te halen de trein tijdelijk af te staan voor de expositie.

In Portugal vond Van Vlijmen nog een heel oude trein. „Via via kwamen wij er achter dat er een klein spoorwegmuseum bestond in Santarem. We zijn gaan kijken. Het was ergens achteraf, in een oude loods. En wat stond daar? De complete trein van koningin Maria Pia van Portugal uit 1858. De trein is niet in perfecte staat, maar wel uniek. De rijtuigen zijn vanbinnen zeer fraai. Net bonbondozen.”

Per boot

Het transport van de buitenlandse treinen is een „enorme logistieke operatie.” „Sommige komen per vrachtwagen, andere per boot. Er zijn treinen bij die in slechte staat zijn, voor het transport van een andere trein moet een wissel worden aangelegd.” Hoe sommige museumstukken naar Utrecht moeten komen is nog niet duidelijk. Er zijn hoge kosten aan het transport verbonden.

Een aantal buitenlandse musea heeft aangegeven dat het wel zou willen meedoen, maar het niet aandurft gezien de kwetsbaarheid van de rijtuigen. „Bij een ander museum is het topstuk ingebouwd en kán de trein niet eens weg. Er zou eerst gesloopt moeten worden.”

In het Utrechtse museum komen ook Nederlandse koninklijke treinen te staan. „Nederlanders hebben echter een enorme sloopdrift getoond. Heel jammer. Maar we kunnen straks wel de rijtuigen van koningin Juliana en prins Bernhard en ook het huidige koninklijke rijtuig van koningin Beatrix laten zien.” Daarnaast wordt in opdracht van het spoorwegmuseum een replica van het koninklijk salonrijtuig van koningin Anna Paulowna, uit 1864, nagebouwd.

De bezoekers van de tentoonstelling zullen straks in stijl worden ontvangen, belooft Vlijmen. „Zij mogen zich even een vorst voelen. Er komt een rode loper te liggen. En ‘hofdames’ heten de gasten welkom. We hebben daar nog een goede reden voor: het materiaal dat we straks in huis hebben is zo exclusief dat we de bezoekers zullen vragen zich echt prinselijk te gedragen. De hofdames zullen de kinderen daar op een speelse manier op wijzen door hun een lesje etiquette te geven”, zegt Vlijmen met een brede lach op zijn gezicht.

Een centrale plaats in de expositie heeft de wachtkamer in het hoofdgebouw, het voormalige station Maliebaan. Daar bevindt zich de koninklijke wachtkamer zoals die aanwezig was in het oude gebouw van wat nu station Den Haag Centraal is. De stijlvolle ruimte met veel fraai houtwerk ademt de sfeer van de koninklijke klasse.