Geheime bandopnames van gesprekken tussen een zakenman, hoge politiefunctionarissen en openbare aanklagers deden Jakarta de afgelopen weken op zijn grondvesten schudden. De afgetapte telefoongesprekken legden een uitgebreid netwerk bloot met uiterst dubieuze praktijken in het Indonesische rechts­systeem.Hiermee is de politieke geloofwaardigheid van president Yudhoyono plotseling op het spel komen te staan. De Indonesiërs eisen dat hun president onmiddellijk zijn tanden zet in het door corruptie verrotte overheids­apparaat. Journalisten en politiek activisten trekken intussen de pijnlijke conclusie: tien jaar na de val van de dictator Suharto is de corruptie groter dan ooit.

De hoofdrolspeler in het politieke schandaal is de anti­corruptiecommissie KPK. Deze commissie bezorgt met haar speciale opsporingsbevoegd­heden menig politicus en topambtenaar slapeloze nachten.

De KPK kwam dit jaar zo veel corruptie op het spoor bij een project met het ministerie van Bosbouw dat de commissie zo ver ging de telefoon van het hoofd van de nationale recherche af te luisteren. Deze onthulling ging de Indonesische politie te ver. De recherche zette de tegenaanval in en beschuldigde KPK-leiders Bibit Rianto en Chandra Hamzah ervan zelf steekpenningen te hebben aangenomen.

Fatale blunder

Vervolgens besloot de politie het duo deze maand te arresteren. Een fatale blunder, volgens politieke waarnemers, die het gebrek aan bewijs hekelen. Het gerespecteerde constitutioneel hof in Jakarta eiste daarop dat alle bandopnames van afgetapte telefoongesprekken in het corruptieonderzoek bij het ministerie van Bosbouw in alle openbaarheid beluisterd werden. De gehele natie kon zo vorige week via radio en televisie vier uur lang luisteren naar het samenzweren en bekokstoven van zakenlieden en bewindslieden van justitie en politie die over geld en bewijsmateriaal spraken, hoogstwaarschijnlijk om Bibit en Chandra met valse beschuldigingen uit te schakelen. Indonesië had hiermee nu zijn eigen Watergate­affaire.

Tot grote schrik van de door corruptie geteisterde politie heeft de Indonesische bevolking zich als één man achter Bibit en Chandra geschaard. Vrienden van het KPK-duo openden een speciale Facebookpagina op internet en riepen op tot steunbetuigingen. Het aantal steunbetuigingen van Indonesiërs op internet heeft de 1 miljoen al lang overschreden. Dagelijks zijn er demonstraties van studenten die het aftreden eisen van het hoofd van de Indonesische politie, Bambang Hendarso Danuri, en van de openbare aanklager Hendarman Supandji. Ook de steun voor president Susilo Bambang Yudhoyono brokkelt af.

De vorige maand herbenoemde president Yudhoyono bestempelde bestrijding van corruptie tot speerpunt van zijn recente verkiezingscampagne. Door de KPK-affaire is razendsnel duidelijk geworden welke prestaties zijn regering de afgelopen vijf jaar heeft geleverd in de strijd tegen corruptie – namelijk bitter weinig. Slechts de KPK boekte enig resultaat met de arrestatie van corrupte parlementariërs en topambtenaren.

Inmiddels is het beeld ontstaan dat Yudhoyono de alom geprezen KPK in de steek heeft gelaten. Dit jaar leek de Indonesische politiek algeheel te willen afrekenen met de gevreesde corruptie­commissie. Een belangrijk keerpunt in het succes van de KPK was het politiek beladen besluit van het Indonesische parlement de omstreden openbare aanklager Antasari Azrah tot nieuwe KPK-hoofd te benoemen. Hij werd in mei gearresteerd in verband met de moord op een zakenman in Jakarta. Momenteel is hij zelfs hoofdverdachte in de moordzaak.

Patstelling

President Yudhoyono heeft nu een team van acht prominente rechtsgeleerden en advocaten aangesteld om de gehele affaire te onderzoeken. KPK-leiders Bibit en Chandra zijn inmiddels vrijgelaten. Maar dit versbenoemde team is dagen na de benoeming al in een patstelling terechtgekomen met justitie en politie. Die lijken de aanbevelingen van het onderzoeksteam grotendeels te negeren.

Het strafrechtelijk onderzoek tegen Bibit en Chandra gaat gewoon door, verklaarde de openbare aanklager Hendarman Supandji begin deze week. Diverse teamleden hebben al meerdere malen gedreigd af te treden, wat een politieke crisis in het eilandenrijk zou veroorzaken. Hiermee staat president Yudhoyono steeds meer met de rug tegen de muur.