„Verschrikkelijk, afschuwelijk, ongelooflijk.” Hoofd dierenverzorging Mario Hoedemaker van Dierenpark Amersfoort heeft eigenlijk geen woorden voor het tragische ongeval dat zich dinsdag in Safaripark Beekse Bergen in Tilburg voordeed.

„Het ging om een training die vergelijkbaar is met de oefeningen die wij onze olifanten laten uitvoeren. Het was een verzorger die jaren, echt járen, ervaring met die beesten had. De dikhuiden leefden al zo’n vijftien jaar in het dierenpark en hadden nog nooit iemand aangevallen. In december had de beroemde olifantenpsycholoog Alan Roocroft nog gezegd dat men in Tilburg een goed programma en een veelbelovende groep had. En nu dit! Het is een schok voor alle dierenparken in Nederland.”

Het dodelijke ongeval had plaats tijdens de dagelijkse ochtendtraining van de olifanten in hun stal, vertelt Hoedemaker, die zijn collega’s in Tilburg bijna allemaal persoonlijk kent. „Bij die training moeten de dieren allerlei commando’s opvolgen. Bij het bevel ”opzij” gehoorzaamde het beest opeens niet, maar sloeg met zijn kop opzij. De verzorger viel op de grond en daarmee waren zijn kansen eigenlijk verkeken. Een olifant ziet een bewegend voorwerp op de grond namelijk als een roofdier en wil het onmiddellijk vertrappen. Misschien denk je nu: Waarom grepen de andere trainers niet in? Het antwoord is: Daar hadden ze geen tijd voor. Een olifant lijkt misschien sloom, maar is dat absoluut niet. Hij is op de vierkante meter net zo snel als een leeuw of luipaard. Met dit verschil, dat een dikhuid zo’n 6 ton weegt.”

Zijn olifanten zulke agressieve beesten? Hoedemaker antwoordt ontkennend. „Het zijn kuddedieren. Dieren die in groepen leven en gehoorzaam luisteren naar hun leider. Als verzorger moet jij die rol op je nemen. Door middel van stem en houding kun je de beesten precies laten doen wat je wilt. Als ik tegen ons kalfje Indra zeg: „Hou op”, dan houdt ze op. Ik herinner me dat er ooit vijf dikhuiden in grote paniek recht op me af stormden. „Stop, stop”, riep ik en onmiddellijk daarna kwamen ze tot stilstand. Het is echter ook eens gebeurd dat ik door een olifant letterlijk in de hoek werd gedreven en belaagd. Ik had geluk dat zijn kop breder was dan de hoek. Daardoor had ik alleen kneuzingen.”

Als olifanten zo gehoorzaam zijn, hoe heeft het ongeluk in Safaripark Beekse Bergen dan kunnen gebeuren? Hoedemaker kan er alleen maar naar gissen. „Misschien is de olifant ergens van geschrokken. Van een geur of een geluid. Zijn reuk en gehoor zijn namelijk goed ontwikkeld. Daar komt bij dat sommige dikhuiden nogal nerveus zijn aangelegd. Combineer dat met zijn relatief slechte gezichtsvermogen, waardoor hij de trainer misschien niet heeft opgemerkt, en je hebt een mogelijke verklaring. Een andere reden zou kunnen zijn dat de overleden oppasser nog niet zo heel lang met de bewuste groep olifanten werkte, waardoor zijn band met de dieren wellicht nog niet zo heel diep was. Aan de andere kant, hij had wel járen ervaring met dikhuiden in het algemeen.”

Bij al het zoeken naar verklaringen benadrukt Hoedemaker steeds weer dat het om een incident gaat. „Het is naar mijn weten de eerste keer in Nederland dat een oppasser door een olifant is gedood. Daaruit blijkt dat er echt heel goed wordt nagedacht over de omgang van trainers met wilde dieren. Toch kun je een ongeval nooit geheel uitsluiten. Vergelijk het met een zeer ervaren bestuurder die op een dag toch uit de bocht vliegt. Of met een bekend paardrijdster die op een dag van haar hengst valt en een been breekt.”

Hoewel het volgens Hoedemaker dus om een incident gaat, zal het gebeuren zeker meespelen tijdens een Europese conferentie over de omgang met olifanten, die in maart in het Amersfoortse dierenpark zal worden gehouden. Hoedemaker: „We zullen weer gaan nadenken over de vraag welke procedure het best is. Grof genomen zijn er drie types: ”hands on”, ”hands off” en ”protected contact”. Bij de eerste methode mag je de olifanten aanraken. Bij de tweede methode kom je eigenlijk niet in hun buurt. En bij de derde methode zit er tussen jou en de dikhuid een glaswand, waardoor je wel contact met de dieren hebt, maar niet fysiek.

Niet elke dierentuin hanteert dezelfde procedure. Ik weet bijvoorbeeld dat het Noorder Dierenpark in Emmen een hands off-methode gebruikt, terwijl wij en Beekse Bergen de hands on-methode toepassen. Je kunt echter niet zeggen dat de ene aanpak beter is dan de andere. Het hangt af van verschillende factoren, zoals de omvang van de kudde -die in het Noorder Dierenpark is heel groot- en van de psyche van het dier. Zo gebruiken wij bij ons enige mannetje, Sammie, de hands off-methode, omdat hij nogal zenuwachtig kan reageren.”

Hij heeft het nog niet gezegd of Sammie wendt zich af van de rest van de kudde en zet zijn oren wijd uit. Hoedemaker probeert hem in het Birmees te kalmeren, maar Sammie loopt langzaam weg. „Laten wij ook maar gaan”, zegt het hoofd dierenverzorging. „De olifanten vinden het niet leuk meer.”