Paraat zijn als het op de wezenlijke punten aankomt
Tien interviews met emeritus predikanten die behoren tot de hervormd-gereformeerde richting in de Protestantse Kerk in Nederland. Tien keer een persoonlijk verhaal dat soms uitmondt in een indringend getuigenis. Samen vormen de verhalen een goede dwarsdoorsnede van een generatie hervormd-gereformeerde predikanten. Een generatie die helaas de verdwijning nabij is.
De tien foto’s op de omslag van het boek ”Dienst van mensen” zijn eigenlijk al een boek op zich. Wie ds. C. van den Bergh, ds. J. C. Schuurman, ds. H. Visser, drs. H. J. de Bie, drs. E. F. Vergunst, ds. C. J. P. Lam, ds. L. van Nieuwpoort, prof. dr. W. Balke, dr. A. Noordegraaf en drs. W. Chr. Hovius kent of gekend heeft, komt er in ieder geval niet direct toe het boek open te slaan. Soms zegt een beeld meer dan duizend woorden. Al is het bij de fotootjes van deze emeriti vooral zo dat je ze hoort spreken en preken als je de beelden ziet.De auteur, de algemeen secretaris van de Gereformeerde Bond drs. P. J. Vergunst, is bepaald niet eenkennig te werk gegaan bij het interviewen van emeritus predikanten die hun sporen verdiend hebben in de Bond, zoals de Gereformeerde Bond in de volksmond wel wordt genoemd. Juist daarin toont hij de breedte van de beweging die in de Nederlandse Hervormde Kerk werd opgericht en nu haar werk doet in de Protestantse Kerk.
Wie geen vreemdeling is in kerkelijk Nederland, weet dat er tussen de geïnterviewde senioren soms best wel een paar meter liggingsverschil is. Allen noemen ze zich zonder aarzeling oerhervormd. Maar als het over de verhouding van de tien tot de Bond gaat, zijn er tussen de regels door zeker verschillen te beluisteren.
Dat maakt het totale beeld veelkleurig en daarmee boeiend voor een brede groep mensen die deze predikanten, soms jarenlang, hebben horen voorgaan in de gemeenten. Voor de jongere generatie is het boek interessant omdat de predikanten die in ”Dienst van mensen” aan het woord komen veel meer te melden hebben dan verhalen over vroeger. Natuurlijk krijgt het verleden vaak een warme gloed wanneer je er in een latere fase van het leven op terugkijkt. Daar is niets mis mee. Maar verheerlijkt wordt de tijd van vroeger beslist niet.
Dr. Noordegraaf maakt in dit kader een bijzonder rake opmerking als hij spreekt over het feit dat ouderen in de tijd dat hij in Utrecht stond nogal eens de neiging hadden het verleden te verheerlijken. „In Utrecht zeiden oudere mensen wel: „In onze tijd waren er jaarlijks 75 belijdeniscatechisanten”, maar dan vroeg ik: „Waar zijn die dan gebleven?””
Pijn over scheuring
Alle geïnterviewden verwoorden hun pijn over de scheuring in hervormde kring van 2004 als gevolg van de vorming van de Protestantse Kerk in Nederland. En die pijn zit diep.
Ds. Van den Bergh, die zelf negen jaar voorzitter is geweest van de Gereformeerde Bond, noemt de scheuring van de kerk de zwartste dag in zijn ambtelijke leven. „Waarom? Omdat zich in de gemeente, het lichaam van Christus, een scheuring voltrok en gemeenteleden, zelfs binnen families, uit elkaar gingen.” Prof. dr. Balke zegt dat de Hervormde Kerk in de jaren na het ontstaan van de kerkorde van 1951 de kans heeft gemist om de brug naar de Gereformeerde Kerken te slaan en daarmee het ”Gebot der Stunde” niet heeft verstaan. „Achteraf gezien zou er in de jaren vijftig een beter Samen op Weg tot stand gekomen zijn, voordat in de jaren zestig de stormen van modernisme en de politisering opstaken die tot een enorme polarisatie hebben geleid”, aldus dr. Balke. „De gereformeerden waren tegen deze storm niet bestand. In de Hervormde Kerk heeft het doordrijven van de linkerzijde een verstarring aan de rechterzijde veroorzaakt en een jammerlijke breuk in 2004, toen de Protestantse Kerk een feit werd.”
Schilderij
Een boek met verhalen van predikanten ontkomt niet aan een terugblik op de nog verse geschiedenis van de eigen kerk. Wie het boek alleen daarop beoordeelt doet de geïnterviewden echter tekort. De liefde voor de gereformeerde prediking en de verknochtheid aan het brede, hervormde denken slaan een accolade om tien totaal verschillende predikanten en maken het boek ”Dienst van mensen” tot een schilderij dat veel hervormden graag aan de muur zullen willen hebben.
Alle bevraagde emeriti zullen of zouden –ds. Schuurman is in 2008 overleden– zich hebben kunnen vinden in dat wat ds. L. Kievit op de hervormde synode ooit zei tegen zijn medesynodelid, ds. Lam: „Als het op de wezenlijke punten aankomt, moet je paraat wezen.”
N.a.v. ”Dienst van mensen”, door drs. P. J. Vergunst; uitg. Groen, Heerenveen, 2009; ISBN 978 90 5829 948 2; 148 blz.; € 17,50.
