Politieke vertegenwoordigers van de toetredingslanden waren dinsdag in Brussel om te worden bijgepraat over het verloop van het ingelaste overleg van de regeringsleiders van de huidige Unie van maandagavond. Zij betuigden hun instemming met de toen uitgegeven verklaring. Die bevat een pleidooi voor meer tijd voor de wapeninspecties, maar spreekt tevens over een laatste kans voor het regime in Bagdad en sluit een oorlog als uiterste middel niet uit.

Na afloop van de top had Chirac in opvallend scherpe bewoordingen blijk gegeven van zijn frustratie over de houding van de nieuwkomers. Hij noemde het „onopgevoed en lichtzinnig” dat zij zich zo snel achter de VS scharen in de internationale crisis van dit moment en hield hun voor dat zij eerst de EU dienen te raadplegen. Polen, Hongarije en Tsjechië ondertekenden twee weken geleden een open brief met een steunbetuiging aan Washington.

De reacties van de zijde van de toekomstige lidstaten op de terechtwijzing van het Franse staatshoofd waren eveneens fel. „Ongerechtvaardigd, onhandig en ondemocratisch. We leven niet meer in de negentiende eeuw”, oordeelde de Roemeense president, Ilieuscu.

De Poolse bewindsman van Buitenlandse Zaken, Cimoszewicz, vroeg om respect. „Retoriek is een slechte raadgever voor politici”, sneerde hij. In Warschau benadrukte zijn onderminister Rotfeld: „Polen heeft het recht om zelf te beslissen wat goed is voor het land.”

De kandidaat-leden waren door fungerend EU-voorzitter Griekenland niet uitgenodigd om het conclaaf over Irak bij te wonen. Waarschijnlijk hebben de autoriteiten in Parijs achter de schermen daarbij een belangrijke rol gespeeld. Frankrijk behoort samen met Duitsland en België tot de voornaamste tegenstanders van de harde lijn die de Amerikanen bepleiten tegenover Saddam Hussein.

De Britse premier, Blair, die zich traditioneel gedraagt als de trouwste Europese bondgenoot van de VS, heeft het opgenomen voor de Oost-Europeanen. Hij stuurde dinsdag een brief naar de regeringen van de dertien naties die zich voorbereiden op aansluiting bij de Unie waarin hij meedeelt het te betreuren dat zij niet aanwezig waren op de top van maandagavond.

In diplomatieke kringen worden de ontwikkelingen met gefronste wenkbrauwen gevolgd. De bedoeling was dat na het spoedberaad de verdeeldheid binnen de EU, waarvan sprake was in de afgelopen weken, tot het verleden zou behoren, maar de jongste gebeurtenissen doen vrezen dat dit allerminst het geval is.

De Griekse premier, Simitis, deed dinsdag zijn best om de uitval van Chirac te bagatelliseren. Hij probeerde op een persconferentie de kandidaat-lidstaten te paaien met de opmerking dat zij „een onschatbare bijdrage” hebben geleverd aan de standpunten die zijn verwoord in de gezamenlijke verklaring. Hij kon desgevraagd echter niet uitleggen wat die bijdrage precies heeft ingehouden.