„Directeur, secretaresse, boekhouders, in een bedrijf in Aalsmeer helpen ze met z’n allen –in spijkerbroek– bloemen inpakken”, vertelde Michel de Lassacquère gisteren bij de presentatie van MKB Marktmonitor 2009. „Het flexpersoneel dat op vrijdag de vrachtwagens vulde, werd te duur en kreeg ontslag. Nu zorgt het kantoorpersoneel dat de bloemen worden ingeladen.” De Lassacquère is algemeen directeur van Unique Uitzendburo, dat gisteren samen met TNO de eerste uitkomsten van een onderzoek onder 3399 ondernemers bekendmaakte.Mensen van Unique gingen van juli tot en met september persoonlijk in gesprek met de mkb’ers. Centraal stond de crisis, met de gevolgen voor de bedrijfsvoering, de genomen maatregelen en de visie op de toekomst. Optimisme overheerst, ondanks alles: 62 procent van de bedrijven verwacht de komende drie jaar te groeien.

Flexibiliteit van het personeel in kwade dagen valt onder de positieve effecten die ondernemers noemden. Daarnaast blijken werknemers gemakkelijker te werven en doen bedrijven meer aan innovatie.

Tegenslag staat ook opgetekend. Binnen de mkb-bedrijven zijn vooral bouw, industrie, horeca, transport en handel „zeer zwaar” getroffen door de crisis; 70 procent heeft te maken met minder vraag naar producten. Behalve dat worden over de hele linie als negatieve effecten genoemd achterstallige betalingen, minder of geen groeimogelijkheden voor de onderneming en het moeten uitstellen van investeringen.

Een ondernemer die in digitale archivering doet: „Het gaat goed, ik heb een volle orderportefeuille – en toch ga ik bijna failliet.” Bedrijven hadden hem wel opdrachten toegezegd, maar stelden hun uitgave daarvoor nog even uit.

De vijf belangrijkste maatregelen die mkb’ers namen zijn snijden in kosten, snijden in personeel, „horizontaal” samenwerken met andere ondernemers, nieuwe markten aanboren en nieuwe producten en diensten ontwikkelen. Het overgrote deel, 80 procent, zou bij een volgende crisis precies dezelfde maatregelen nemen.

Ron van Eijk van BDO, dat ook mensen uitzendt in het midden- en kleinbedrijf, gaf zijn reactie na de presentatie. Hij zag van dichtbij dat mkb’ers al vroeg „begonnen te schakelen. Een ondernemer voelt in zijn achterzak of het goed zit.” Hun reactie was focussen: „Waar verdien ik het geld nu eigenlijk?” Hij signaleerde samenwerking: „Ondernemers bleven vroeger wat achter hun hekwerk. Dat verandert door een crisis.”

Snijden in personeel gebeurde vooral door tijdelijk personeel te ontslaan (ruim 40 procent van de ondernemers koos daarvoor) en via natuurlijk verloop, aldus de onderzoekers. Of de bodem is bereikt qua ontslagen in het mkb, dat durfde De Lassacquère niet te beweren.

Wat de situatie in het midden- en kleinbedrijf betekent voor mensen met een arbeidsbeperking, of langdurig werklozen? „Zij komen eerlijk gezegd weer achteraan in de rij te staan”, zegt Jurriën Koops, plaatsvervangend directeur van ABU, branchevereniging voor uitzendondernemingen.

Op dat gebied hebben uitzendbureaus een belangrijke functie, zegt hij. „Een op de drie mensen die we plaatsen, heeft een achterstand op de arbeidsmarkt. Ons motto: Liever flexibel aan het werk dan thuis in de bijstand.”