De dreiging blijft groot en het aantal gesneuvelde militairen is hoger dan ooit tevoren, maar het concept van de ISAF-macht van de NAVO is goed.Dat is de stellige overtuiging van generaal-majoor Mart de Kruif, die op zondag 1 november na een jaar het bevel over de bijna 40.000 ISAF-troepen in Zuid-Afghanistan overdraagt.

Hij blikte dinsdag terug tijdens een rechtstreekse straalverbinding tussen de ISAF-basis in Kandahar en Defensie in Den Haag.

Dit jaar was het bloedigste ooit. In heel Afghanistan vielen onder de ISAF-militairen in 2009 tot nu toe 418 doden, van wie 259 in het zuiden. Vorig jaar kwamen in totaal 294 militairen om in heel Afghanistan en in 2007 waren dat er 232.

Bewust risico

Maar volgens De Kruif gaat er toch niets mis. Hij wijt de toegenomen incidenten volledig aan de komst van extra manschappen in de zomer. Zij dringen door in nieuwe gebieden waar soms tegenstand is tegen vreemdelingen. Militairen lopen door dorpen, om contact te leggen met de inwoners. „Dat is een bewust risico om succes te kunnen hebben”, aldus De Kruif.

De NAVO-commandant laat zich niet uit over aantallen militairen die nodig zouden zijn om de ISAF-strategie te laten slagen. Hij vindt wel dat er genoeg militairen moeten zijn, ook Afghaanse, omdat ze niet meer weg kunnen gaan uit de dorpen waar ze eenmaal binnengekomen zijn. „We moeten daar 24 uur per dag veiligheid bieden. Als dat gebeurt, zie je dat de ontwikkelingen vrij snel op gang komen.”

Daarna moeten er snel civiele activiteiten en de vorming van een bestuur gestart worden, iets wat nog niet goed verloopt. Vooral in de onzekere perioden na de Afghaanse verkiezingen, zijn lokale bestuurders afwachtend, zegt De Kruif. Ook de tweede ronde van de verkiezingen is in handen van de Afghanen zelf. ISAF ondersteunt hen alleen bij incidenten.

Wreed

De Kruif noemt zich geen optimist maar een realist. Volgens hem is nu te zien dat de taliban op de militairen reageren en niet andersom. Maar hoe lang de ISAF nog moet blijven, weet volgens hem niemand. Uiteindelijk moeten het Afghaanse leger en de politie, die nu worden opgeleid, de orde en rust bewaken.

De commandant laat zich niet uit over de vraag of Nederland na 2010 moet blijven. De Kruif ziet dezelfde discussies in de 23 andere landen die in het zuiden actief zijn. Sommige landen sturen meer militairen, andere halen ze terug.

Wat de meeste indruk op de Nederlander heeft gemaakt, is het incasseringsvermogen van de Afghaanse burgers. „Ze hebben al dertig jaar onder de moeilijkste omstandigheden kunnen overleven en ze stellen zich waardig op tegenover ons.”

Wat hem het meest tegenviel, is de „enorme wreedheid” van de taliban. Hij wijst op afgesneden neuzen en vingers als mensen gingen stemmen, veel doden door bermbommen en een totaal gebrek aan respect voor vrouwen. Zij mogen zelfs geen hulp zoeken als ze ziek zijn. „Ik wist het wel, maar om het te ervaren is toch anders.”

Na het vertrek van De Kruif hebben de Nederlandse militairen in Uruzgan bij de tweede ronde van de Afghaanse verkiezingen zaterdag 7 november opnieuw een ondersteunende rol. Dat betekent dat ze helpen bij de distributie van noodzakelijke spullen zoals stembussen en stembiljetten. Op de dag zelf treden ze op bij incidenten die de Afghaanse veiligheidsdiensten niet aankunnen.

Veiligheidsring

Dat heeft een woordvoerder van Defensie dinsdag gezegd. Net als bij de eerste ronde op 20 augustus doen de Afghanen in principe alles zelf, van de voorbereiding tot de uitvoering. Het kabinet had al laten weten dat daar goede ervaringen mee waren, ook al was de opkomst in de Zuid-Afghaanse provincie met 20 procent relatief laag.

Tijdens de verkiezingen op 7 november zijn volgens Defensie de Afghaanse burgers de eerste ‘veiligheidsring’ rond de stem­lokalen. Daarna volgen de politie en dan het leger. ISAF-eenheden vormen de buitenste beschermingsschil.