Die solidariteit lijkt nu totaal vergeten. Verschillende parlementariërs in Washington overwegen acties tegen Franse producten, duidelijk in een geïrriteerde reactie op de pogingen van Parijs om op de rem te trappen van de militaire stoomwals waarmee Washington een eind wil maken aan het regime van Saddam Hussein in Irak. „Tweemaal zijn wij de Europeanen te hulp gesneld in de vorige eeuw, maar er is geen dankbaarheid meer voor die operaties waarvoor duizenden jonge Amerikanen hun leven gaven”, aldus Tom Lantos, Democratisch lid van het Huis van Afgevaardigden.

In sommige kranten wordt al geschreven over anti-Europese sentimenten die tot een breuk zouden kunnen leiden in het NAVO-bondgenootschap dat Republikeins senator John McCain enkele dagen geleden nog omschreef als „het belangrijkste politiek-militaire bondgenootschap in de menselijke geschiedenis.”

Oorlogsleider
Zijn partijgenoot, president Bush, is sinds zijn aantreden in januari 2001 minder vaak in Europa geweest dan andere Amerikaanse presidenten voor hem. Politieke waarnemers wijzen erop dat Washington wel geïrriteerd reageert als Europa niet in de pas loopt, maar dat de regering zich weinig inspanningen getroost om de eenheid binnen de NAVO te handhaven. Is Europa niet meer van belang voor Amerika?

„George Bush beschouwt zich sinds de septemberaanslagen als een oorlogsleider à la de Britse premier Winston Churchill tijdens de Tweede Wereldoorlog. Alleen veel machtiger, want de militaire capaciteit van de VS is ongeëvenaard. Bush denkt de wereld te kunnen regeren zoals dat hier gebeurt, via blokken. Men is voor belastingverlaging of men is tegen; men is voor een oorlog tegen Irak of men is tegen. Probleem is alleen dat Bush minder politieke drukmiddelen heeft als de oppositie uit het buitenland komt. Dat leidt tot irritaties en anti-Europese reacties, zeker in het ultraconservatieve kamp dat Bush aanspoort om het Midden-Oosten te moderniseren via een militaire verovering”, aldus politiek analist Ivan Eland van het Cato Research Instituut in Washington.

Establishment
Wie met gewone Amerikanen over de naderende oorlog in Irak spreekt, bespeurt niets van een anti-Europese stemming die sommige politici in Washington dezer dagen zo luide ventileren. Bij het politiek establishment zijn volgens een opiniepeiling die eind vorig jaar door het Amerikaanse marketing- en onderzoeksbureau Ipsos-Reid werd gehouden, het vooral de Republikeinen die Europa kritiseren omdat het oude werelddeel aan politieke onderhandelingen om een conflict op te lossen de voorkeur geeft boven een militaire oplossing. Zij hechten minder waarde aan de banden met Europa dan de Democraten en zijn eerder geneigd tot eenzijdige stappen als Europa te kritisch wordt en „achterblijft.”

„Tijdens de Koude Oorlog hadden Amerika en Europa in het communisme een gezamenlijke vijand. Nu die bindende factor is weggevallen, staat het Europa natuurlijk vrijer om Amerika te kritiseren en Washington eventueel niet te volgen. Dat versterkt -zeker onder een president als George Bush- de neiging om dan maar zónder Europa verder te marcheren. Verder bestaat er een sterk verschillende overlegstructuur. Europa is -zeker sinds het proces van de Europese eenwording- veel meer geneigd tot overleg en compromissen. Washington is na intern overleg voor duidelijke besluiten die de andere partijen dan maar moeten volgen”, meent Eland.

Frankrijk
Opvallend is overigens dat de kritiek van politici en conservatieve media zich vooral tegen Frankrijk keert en veel minder tegen Duitsland. Volgens de Britse historicus Timothy Garton Ash gaat dit terug tot een oude anti-Franse traditie die al eeuwenlang in Groot-Brittannië bestond. Sommige Amerikaanse commentatoren zoals Jonah Goldberg zetten deze traditie voort en gaan hier zelfs heel ver in, blijkens omschrijvingen van de Fransen als „slappe kaasvretende apen.” Hier spelen volgens Ash ook traditionele Joodse reserves ten aanzien van de Franse houding tegenover de Joden. De Dreyfus-affaire zijn veel Joden -ook in Amerika- volgens hem nog niet vergeten.

Hij wijst verder op generaal De Gaulle, die „Frankrijks zelfrespect” na de oorlog herstelde door een eigenzinnige koers te volgen. Een onafhankelijkheid die zo ver ging, dat Frankrijk zelfs (tijdelijk) uit de militaire structuur van de NAVO stapte. Groot-Brittannië daarentegen wist het Duitse gevaar te keren doordat Churchill de „speciale betrekkingen” met Amerika bijzondere nadruk gaf. De huidige opstelling van Londen en Parijs tegenover Washington is volgens Ash een voortzetting van deze tradities.

Verwijdering
Volgens Eland bestaat er binnen de regering-Bush weinig begrip voor deze historische achtergrond. „Sinds de elfde september denkt Bush in eenvoudige categorieën. Men is voor Amerika of tegen. Dat verklaart ook zijn waarschuwing dat de NAVO en de Verenigde Naties „ongeloofwaardig” worden als zij Amerika niet volgen. Ik ben ervan overtuigd dat hij tegen Irak ten strijde trekt, ook als hij geen steun krijgt van de VN-Veiligheidsraad. Steun zou hij wel waarderen, omdat hem dat in eigen land en internationaal politiek voordeel oplevert, maar niet omdat hij in bondgenootschappelijke termen denkt”, aldus Eland.

Dreigt er een verwijdering tussen Amerika en Europa door de fricties van de laatste weken? Het antwoord op die vraag hangt volgens Eland af van wat men onder ”Amerika” verstaat. Eland: „Het antwoord is bevestigend als je daarmee de regering bedoelt en de politieke kringen die Bush steunen, vooral dus de conservatieve Republikeinen. Maar de Amerikaanse bevolking is niet tegen Europa. Sinds het einde van de Koude Oorlog is Europa voor de meeste Amerikanen uit het zicht verdwenen. Men houdt zich niet meer met Europa bezig en wat Europa doet of nalaat stoort ook nauwelijks. In sommige intellectuele kringen mag dat wat anders liggen, maar de gewone Amerikaan -om die term te gebruiken- ligt eerder wakker van Osama bin Laden en zijn aanhangers dan van Europa, dat Amerika niet onvoorwaardelijk volgt.”