Lelie woont in Millingen aan de Rijn, pal tegenover de kerk. Hij acht met de ontruimingsoefening aangetoond dat over de meningsverschillen rond veiligheidseisen voor kerkgebouwen een oplossing mogelijk is. Sinds de cafébrand in Volendam een begrip is, worden aan kerkbesturen eisen gesteld die regelrecht weggelopen lijken te zijn uit het eisenpakket voor discotheken. Een van die eisen is de norm dat als bijvoorbeeld de totale breedte van de deuren 8 meter is er 720 mensen naar binnen mogen. Vuistregel is: negentig mensen per meter. Sommige gemeentebesturen rekenen met honderd mensen per meter uitgang.

Er zijn echter enkele ontwikkelingen. Volgens deskundigen worden de regels niet correct toegepast. Kerkbesturen, zeker ook protestantse, kijken met spanning uit naar wat komen gaat.

De kerk in Millingen aan de Rijn mag volgens de bestaande norm aan slechts 460 mensen plaats bieden. Dat er op kerstavond toch 860 in mochten, had te maken met het feit dat twee brandweerlieden continu de zaak in de gaten hielden. De echtgenote van Lelie zegt lachend: ”Ze zaten heel veilig, vlak bij de deur.” In ieder geval waren ze getuige van het ordelijk en snel verlaten van de kerk.

Het kerkbestuur liet noodverlichting aanleggen. Lelie: ”Als al het licht uitvalt, kun je op een pikdonkere avond in elke hoek van de kerk nog je krant lezen.” Op overzichtelijke panelen is de gehele elektriciteitsvoorziening controleerbaar. Er is nu ook een brandslang in de kerk aangebracht.

Lelie is in gesprek met de commissie kerkelijke gebouwen van het interkerkelijk contact in overheidszaken, in de kerkelijke wandelgangen het CIO-K. ”Als de regeling correct wordt toegepast, is het Millingse kerkbestuur uit de zorgen”, stelt CIO-K.

Lelie wijst naar het hoge plafond. ”Bij brand zal de rook opstijgen en dat geeft ons de tijd om weg te komen zonder verstikkingsgevaar. De kans dat vuurwerk door de glas-in-loodramen binnenkomt, is nihil: We hebben gelaagd glas laten aanbrengen; onbreekbaar en isolerend. De eiken banken zijn zo hard dat het minuten duurt voordat ze gaan smeulen, zelfs al houd je er een aansteker bij.”

Lelie overziet het kerkgebouw nog eens en concludeert: ”We moeten de stellingen die we hebben ingenomen verlaten. We moeten naar een evenwichtig en correct toegepast veiligheidsbeleid.”

In de hervormde kerk van Den Ham trekt president-kerkvoogd K. Meuleman tevergeefs aan de buitenste schuifbankjes. Ze zitten muurvast geschroefd. Op last van de brandweer, om een snelle doorgang bij een noodgeval te garanderen. Meuleman gaat rechtop staan, wijst gebarend om zich heen. ”De totale breedte van de deuren is 8,70 meter. Volgens het nu geldende Bouwbesluit -negentig mensen per meter- mogen er maar 776 mensen in dit monumentale gebouw.”

De cafébrand in Volendam in de nieuwjaarsnacht van 2001 bezorgt ook deze kerkbestuurder hoofdbrekens. ”De gemeente Twenterand gaf in de voorlopige gebruiksvergunning voor hervormd Den Ham toestemming om 870 mensen in de kerk toe te laten. Die vergunning is onlangs met een jaar verlengd. De tijd van de overvolle kerken is voorbij. Maar met belijdenisdiensten heeft de kerkvoogdij een probleem. Late kerkgangers ook.”

Meuleman is technisch goed onderlegd. Zijn vinger wijst langs het plafond: ”Stenen gewelfplafond; onbrandbaar.” Hij laat zijn vinger zakken naar de grijze estriken op de vloer. ”Dat is het oude soort plavuizen: onbrandbaar.” Hij vervolgt: ”Kijk, geen gordijnen voor de ramen; brandgevaar nihil, nul komma nul.”

Als de president-kerkvoogd uit Den Ham in andere kerkgebouwen komt, dwaalt zijn blik onwillekeurig het hele gebouw door. ”Dan vergelijk ik het met onze situatie. Pas was ik in een kerk en dacht: Nou, nou. Vloerbedekking, houten plafond, gordijnen voor de ramen. Betrekkelijk smalle deuren. En vol! Geweldig! Nou, dat zou bij ons in Den Ham dus niet kunnen.”

Meuleman weet er niet zo goed raad mee. Hij is inmiddels ook in gesprek met mr. Jaap Broekhuizen van het CIO-K. Meuleman: ”Ik heb een plattegrond van onze kerk naar hem doorgefaxt. Inmiddels heb ik begrepen dat als het aantal toe te laten bezoekers op de juiste manier, volgens het Bouwbesluit 2003, wordt berekend, wij ruim voldoen aan de normen.” Meuleman wacht nog op een brief waarin dat wordt bevestigd. ”Als dit zo is, zijn wij in hervormd Den Ham uit de problemen.”

Meuleman: ”Tegen de burgemeester zei ik dat het moeilijk is om ons aan de norm te houden als bij een bijzondere dienst de kerk vol zit. Hij zei: ”Dat is uw probleem als kerkvoogd. Als er wat gebeurt, een calamiteit of zo, is het voor mij een probleem. Ik houd me aan de landelijke normen.””

De president-kerkvoogd kreeg te horen dat er met calamiteiten rekening gehouden moet worden. ”Dan noemen de ambtenaren de mogelijkheid dat er een rookbom in de kerk wordt afgestoken, dat er een vuurpijl in de kerk tot ontploffing komt. Dat zou paniek veroorzaken.

Vorig jaar kwam er op een woensdag, vlak voor een uitvoering van het Sallands Bachkoor, een bommelding binnen. Achteraf bleek het om een valse melding te gaan. Heel geordend verliet iedereen snel de goed gevulde kerk. Na inspectie kon de uitvoering een uur later beginnen. Niemand raakte in paniek.”

Hervormd Den Ham is een echte volkskerk. Ook daar heeft de secularisatie doorgewerkt. Zaten er vroeger zondags wel eens 1400 mensen onder het Woord, nu gebeurt dat alleen met Kerst. En dan zijn daarvoor dus twee diensten nodig. ’s Ochtends komen er op een gewone zondag rond de 700 mensen naar de kerk aan de Brink, ’s avond ongeveer 300. Maar met doop- of belijdenisdiensten komt de kerkvoogdij al snel in conflict met de wettelijke normen.

Achter in de kerk bevinden zich zijuitgangen. Meuleman: ”Misschien moeten er enkele banken weg om een betere toegang te garanderen. Het zij zo.”

Buiten wijst hij naar de muur: ”Je moet er toch niet aan denken dat we er nieuwe uitgangen bij moeten maken. Afgezien nog van de vraag of Monumentenzorg daarmee akkoord gaat. En afgezien van wat dat zou gaan kosten.”