Pleidooi voor herzien artikel 36
De Acte van Afscheiding of Wederkeer werd dinsdag precies 175 jaar geleden in Ulrum getekend. Reden voor een congres in Kampen, belegd door de gereformeerd vrijgemaakte Theologische Universiteit en het Archief- en Documentatiecentrum.
Tijdens het congres kwamen in zes lezingen verschillende aspecten aan bod. Dr. Jasper Vree, emeritus hoofddocent aan de VU in Amsterdam, ging in op het effect van de Afscheiding op de Nederlandse Hervormde Kerk in Groningen. De invloed van de Afscheiding was op meer terreinen terug te zien. „De orthodoxe stroming werd zelfbewuster, er werden nieuwe gemeenten gesticht in kleine plaatsen om mensen maar weg te houden bij de afscheidingskerken en zelfs De Cocks tegenstanders gaven toe dat er een opleving in vroomheid was. Hervormd Groningen had er zonder Afscheiding beslist anders uitgezien.”De tweede lezing belichtte De Cocks visie op eenheid. Dr. Harm Veldman, onlangs gepromoveerd op De Cock, stelde dat de initiator van de Afscheiding zich („bewust of onbewust”) aansloot bij Calvijn. „De Cock schreef dat hij toe wilde naar een kerk met eenheid in het nodige en vrijheid in het niet-nodige. Dat betekende echter voor hem heel duidelijk een eenheid op confessionele basis.”
Hoe kijk je aan tegen een overheid die jou vervolgt? Die vraag stelde mr. dr. Emo Bos. De jurist liet zien dat er onder de kopstukken van de Afscheiding al geen eenstemmigheid was over artikel 36. Bos vroeg zich verder af of het artikel nog meer is dan „historisch erfgoed. Wordt het onderhand geen tijd om het artikel aan de hand van de Bijbel verantwoord te reviseren?”
Dr. Huib Wilschut, gereformeerd vrijgemaakt predikant in Smilde, wil kritisch kijken naar de legitimatie van de Afscheiding. Het gebeuren in 1834 was Gods werk, aldus Wilschut, maar ook mensenwerk. „Als zodanig is kritiek mogelijk. De Hervormde Kerk werd met goed recht als „vals” getypeerd, maar er werd geen onderscheid gemaakt tussen de kerk als geheel en de plaatselijke gemeenten. Het beroep op artikel 28 en 29 van de Nederlandse Geloofsbelijdenis klopte daarom niet helemaal. Die artikelen konden een situatie waarin plaatselijk en landelijk zodanig van elkaar verschillen, niet voorzien.”
Prof. dr. George Harinck zoomde in op ”De Kamper alumnus Nicolaus Steffens”. Steffens vertrok naar Amerika en raakte daar verwikkeld in vragen rond afscheiden. „Steffens had vragen bij het hoge krediet van het concept afscheiding. Hij zag dat vrijheid ten koste van gemeenschap kon gaan. Wie kijkt naar de huidige veelheid van kerken is geneigd Steffens daarin bij te vallen.”
