De Nederlandse titel ”De heelmeesters” dekt goed de lading. Bijna alle hoofdpersonen vinden hun werk op medisch gebied. De titel slaat allereerst op de tweelingbroers Marion en Shiva, die zich beiden bekwamen in de chirurgie. Ook hun vader en hun beide adoptieouders zijn werkzaam als ‘heelmeester’, hetzij in Amerika, hetzij in Ethiopië.Het verhaal begint in een missieziekenhuis in Ethiopië. De non (!) Mary Joseph Praise bevalt van een tweeling op het moment dat de gynaecologe van het ziekenhuis afwezig is. En dat terwijl de tweeling met het hoofd aan elkaar gegroeid is en zuster Praise al buiten bewustzijn. Tot overmaat van ramp is de beste chirurg van het ziekenhuis, Thomas Stone, zo van de kaart dat hij niet in staat is de kinderen adequaat te verlossen. Het is een wonder dat de kinderen blijven leven en van elkaar gescheiden kunnen worden, maar de moeder overlijdt. Stone, de vermoedelijke vader, verdwijnt spoorloos.

De gynaecologe en een arts van het missieziekenhuis ontfermen zich over de kinderen, die daardoor in een stabiel en liefdevol gezin terechtkomen. Marion en Shiva groeien gezamenlijk op, maar drijven in de pubertijd uit elkaar. Dat komt vooral doordat Shiva tot twee keer toe met een meisje het bed deelt op wie Marion verliefd is.

Hier blijkt ook het verschil tussen de twee: Shiva gaat altijd recht op zijn doel af, Marion is veel beschouwender en bescheidener. Hij moet overgehaald worden door de directrice van het ziekenhuis om het beste uit zichzelf te halen: „Chirurgie was het moeilijkste dat ik me kon voorstellen. Dus werd ik chirurg.” Dat beschouwende maakt Marion tevens uitermate geschikt om na de dood van Shiva hun gezamenlijke levensverhaal te boek te stellen. Vanuit zijn perspectief lezen we het verhaal.

Staatsgreep

Het verhaal speelt in het roerige Ethiopië van de jaren zeventig van de vorige eeuw. Aan alles in het verhaal merk je dat Verghese er zelf heeft gewoond. Hij kan de sfeer van het land prachtig oproepen. Het zijn in Ethiopië op dat moment de nadagen van de keizer Haile Selassie. Enerzijds wordt hij bewonderd door het gewone volk, anderzijds zijn de armoede en de corruptie onder zijn bewind groot. Dat brengt een aantal officieren tot het plegen van een staatsgreep, die uiteindelijk mislukt.

Daarnaast roeren zich de naar onafhankelijkheid strevende Eritreeërs. Op een zeker moment moet Marion vluchten omdat hij verdacht wordt van betrokkenheid bij een aanslag van een Eritrese terreurgroep. In de Verenigde Staten bekwaamt hij zich verder in de chirurgie. Tegelijk verwondert hij zich over dit land, dat juist de mensen aan de onderkant van de samenleving overlaat aan de zorg van vele buitenlandse artsen.

Het lot leidt hem naar Thomas Stone, zijn vader. Deze blijkt naar de Verenigde Staten te zijn gegaan en is daar een beroemd chirurg geworden. Marion confronteert zijn vader met het verleden en ze bouwen moeizaam een vriendschappelijke relatie op.

Als hij in de Verenigde Staten ook zijn vroegere geliefde Genet ontmoet, slaapt hij met haar. Dit levert hem een besmetting met tbc op. Zijn moeder en zijn broer worden opgeroepen omdat de dokters zijn einde zien naderen.

Dan toont Shiva zich van zijn doortastende kant en stelt voor zijn eigen lever te delen en de helft te laten transplanteren bij zijn broer. Beiden worden geopereerd en sterken langzaam aan. Totdat Shiva aan complicaties na de operatie overlijdt. Zo geeft hij uiteindelijk zijn leven voor zijn broer.

Afgetrapte sandalen

”De heelmeesters” vertelt een verhaal dat van het begin tot het einde boeit. Door de psychologische spanning tussen de broers, door de goed toegankelijke kennis over chirurgie, door het kijkje in het Ethiopische (politieke) leven en de Amerikaanse welvaartscultuur en door de sterke stijl van Verghese.

Natuurlijk heeft een familieroman iets voorspelbaars: het verhaal wordt netjes van het begin tot het einde verteld, maar Verghese weet er iets boeiends van te maken. Dat komt ook doordat hij je aan het denken zet over het leven. Want dat wordt „voorwaarts geleefd en achterwaarts begrepen”, zoals hij schrijft.

En daarin moet je volgens hem aanvaarden wat het lot voor je in petto heeft. Zoals in het verhaal van Abu Kassem en zijn afgetrapte sandalen. Het lukte hem maar niet om ervan af te komen: toen hij ze weggooide, kwamen ze op het hoofd van een zwangere vrouw terecht. Toen hij ze in het afwateringskanaal gooide, raakte alles verstopt. Totdat hij begreep dat hij gewoon een mooie bewaarplaats voor ze moest maken. Zo is het ook met lot: aanvaard het en je zult er vrede mee hebben. Probeer je ervan af te komen, dan zal het je voortdurend achtervolgen.

Levensfilosofie

Deze levensfilosofie spreekt uit het boek. Een filosofie die gevuld wordt met nogal syncretistische elementen. Soms hoor je indrukwekkende christelijke tonen, maar even later worden die weer vermengd met hindoeïstische klanken. Dat is een niet-overtuigende kant van het boek.

Een ander minpuntje is dat de persoon van Shiva soms zozeer in de schaduw blijft dat hij psychologisch niet overtuigend overkomt. En ten slotte had Verghese het verhaal niet helemaal tot aan het bittere einde hoeven uitmelken. Dat neemt niet weg dat Verghese ons veel meegeeft om over na te denken en van te genieten.

N.a.v. ”De heelmeesters”, door Abraham Verghese; uitg. De Bezige Bij, Amsterdam, 2009; ISBN 978 90 234 4058 1; 622 blz.; € 25,-.